آیت‌الله منتظری

استبداد و خفقان، ویژگی حکومت های جائر

یکی از ویژگی های حکومت های جور این است که خفقان شدید ایجاد می‎کنند به گونه ای که هیچ کس جرأت نکند حرفی بزند، و اگر کسی تظلم کند و حرف حقی بزند برایش مزاحمت ایجاد کرده آسایش او را سلب می‎کنند؛ در صورتی که حکومت حق آن حکومتی است که مردم بتوانند حرفشان را بزنند و خواسته هایشان را ابراز کنند.

مولا امیرالمؤمنین (ع) این گونه است که مردم را دعوت به انتقاد از خودش می‎کند؛ حضرت در خطبه 216 نهج البلاغه می‎فرماید: "فلا تکفوا عن مقالة بحق أو مشورة بعدل، فانی لست فی نفسی بفوق أن أخطی، و لا آمن ذلک من فعلی الا أن یکفی الله من نفسی ما هو أملک به منی" یعنی: "پس خودتان را از گفتن سخن حق با من و مشورت به عدل بازندارید، به خاطر این که من ذاتا بالاتر از این نیستم که خطاکار نباشم، و در کاری که انجام می‎دهم از ارتکاب خطا در امان نیستم مگر آن که خداوند که تواناتر از من به خودم است کفایتم کند." خوب امیرالمؤمنین (ع) با آن که معصوم است دعوت به انتقاد می‎کند، حال آیا می‎شود گفت ما در خط علی (ع) حرکت می‎کنیم ولی هیچ انتقادی را برنتابیم و از سخن انتقادی دیگران جلوگیری کنیم ؟! انسان بما أنه انسان جایزالخطاست؛ از همین رو علی (ع) فرمود: "فانی لست فی نفسی بفوق أن أخطی": "من ذاتا بالاتر از خطا نیستم." یعنی من ذاتا و صرف نظر از مقام عصمت، چون انسان هستم انسان جایزالخطاست. البته ما اعتقاد داریم که ائمه (ع) معصوم هستند و جمله: "الا أن یکفی الله من نفسی..." شاید اشاره به همین باشد؛ اما امام (ع) برای این که به همه بویژه حاکمان اسلامی یاد بدهد که انتقادپذیر باشند و از استبداد و خودرأیی پرهیز کنند این گونه می‎فرمایند و خود نیز در روش حکومتی همین گونه عمل می‎کنند.