آیت‌الله منتظری

در عمل کوتاهی می‎کنیم ولی دلمان می‎خواهد از بندگان ساجد و قائم تو باشیم، به لطفت ثواب عبادت خالص خود را به ما عنایت فرما.

"یراوحون بین جباههم و خدودهم"

( گاه پیشانی بر خاک می‎نهادند و گاه گونه هایشان را به زمین می‎ساییدند.)

"مراوحة" و "تراوح" یعنی کسی دو کار را با هم و به نوبت انجام دهد، به این معنا که مقداری به این کار مشغول باشد و مقداری به کار دوم و دوباره به کار اول بپردازد و پس از مدتی به کار دوم؛ عرب در این گونه موارد می‎گوید: "راوح بین عملین". در کتابهای فقهی در باب "منزوحات بئر" در مواردی می‎گفتند باید تمام آب چاه بیرون کشیده شود، در زمانهای قدیم هم که پمپ آب و وسایل جدید نبود و گاهی چاه خیلی پر آب بود و تا آبش را می‎کشیدی دوباره آب می‎جوشید، در این موارد می‎گفتند چهار نفر از اول روز تا شب دو به دو به نوبت تراوح کنند؛ یعنی دو نفر آب بیرون بکشند و دو نفر استراحت کنند، وقتی آنها خسته شدند دو نفر بعد آب بکشند و دو نفر قبلی استراحت کنند و این کار را تا شب ادامه دهند. در آن بحث هم از کلمه تراوح استفاده می‎کردند و می‎گفتند: "یتراوحون".ر.ک : جواهر الکلام، ج 1، ص 214 به بعد.

"جباه" جمع "جبهة" به معنای پیشانی، و "خدود" جمع "خد" به معنای گونه است. امیرالمؤمنین (ع) می‎فرماید: اصحاب پیغمبراکرم (ص) بین پیشانی ها و گونه هایشان مراوحه می‎کردند؛ یعنی شب را مشغول عبادت بودند و گاه پیشانی بر خاک می‎نهادند و گاه گونه هایشان را به خاک می‎ساییدند، در نماز پیشانی بر خاک می‎گذاشتند و مثلا بعد از نماز سجده شکر به جا می‎آوردند و صورتشان را به خاک می‎نهادند، که در هر دو حالت کمال خضوع محقق می‎شود.