آیت‌الله منتظری

(تبت یدا أبی لهب و تب ) سوره مسد (111)، آیه 1. این است که: "منقطع باد و نابود باد قدرت ابولهب." دو دست ابولهب یعنی قدرت او نابود باد و خود او نیز نابود باد. منظور قرآن این نیست که دستان ابولهب بریده شود؛ بلکه چون قدرت او مورد اتکای مشرکین و موجب تقویت آنان است، خدا می‎فرماید قدرت او و خودش نابود باد.

اشاعره از آنجا که به همین ظواهر اکتفا می‎کردند و توجهی به وجود کنایات و استعارات در قرآن نداشتند از این تعابیر می‎خواهند این را استفاده کنند که نعوذ بالله خداوند دارای اعضاء و جوارح است؛ در حالی که همه این تعابیر کنایی است و اگر هم جایی ظاهر آیات فرضا وجود عضو برای خدا باشد این آیات از متشابهات است که باید آنها را به محکمات ارجاع داد و با توجه به محکمات معنا کرد و به تأویل برد. خداوند در سوره آل عمران آیات قرآن را به دو دسته محکم و متشابه تقسیم کرده، می‎فرماید: (هو الذی أنزل علیک الکتاب منه آیات محکمات هن أم الکتاب و أخر متشابهات فاما الذین فی قلوبهم زیغ فیتبعون ما تشابه منه ابتغاء الفتنة و ابتغاء تأویله ) سوره آل عمران (3)، آیه 7. یعنی: "اوست که این کتاب را بر تو فرو فرستاد؛ برخی از آن آیات محکم (استوار و یک رویه)اند که بنیاد این کتاب هستند و برخی دیگر (آیات) متشابه (چند رویه)اند؛ اما آنهایی که در دل کژی دارند، از سر آشوب و تأویل جویی، از آیات متشابه آن پیروی می‎کنند؛ در حالی که تأویل آن را جز خداوند نمی داند."

بنابراین آیاتی را که معنایشان واضح و روشن نیست باید به محکمات ارجاع داد تا معنای صحیح آنها را فهمید. اگر فرضا ظاهر (جاء ربک ) سوره فجر (89)، آیه 22. این است که خداوند جسم است یا ظاهر آیه: (وجوه یومئذ ناضرة ‏ الی ربها ناظرة ) سوره قیامت (75)، آیات 22 و 23. این است که خدا را با چشم می‎توان دید، این آیات را وقتی به آیات: (لیس کمثله