آیت‌الله منتظری

و طبیعت ستایش مخصوص خداوند است و بر غیرخدا واقع نمی شود. برای این که ستایش در مقابل کمال است و غیر خدا هر کمالی دارند از خداوند است، همه عالم جلوه خداست. و کمال بالذات خداوند است و کمالات موجودات همه از او هستند.

احتمال سوم: این که همه ستایش ها برای خدا واقع می‎شود، به این معنا که آنچه ستایش در این جهان صورت می‎گیرد برای خداست؛ پس بت پرست هم اگر بت را ستایش می‎کند به خاطر کمالی است که برای آن معتقد است و در حقیقت بت را به عنوان بت ستایش نمی کند بلکه بت را به جهت این که دارای کمال می‎داند ستایش می‎کند؛ و این فرد در حقیقت ستایش بت نمی کند بلکه خدا را ستایش می‎کند. بنابراین همه خدا را ستایش می‎کنند و هر کس و هر چیزی غیر از خدا ستایش شود برای خدا واقع می‎شود.

البته بنابر این فرض این پرسش مطرح می‎شود که اکنون که همه ستایش ها ناخودآگاه برای خداوند و کمالات او محسوب می‎شود پس چرا بت پرست معذب و عقوبت می‎گردد؟ در پاسخ باید گفت که اگر شخص بت پرست در این که خدا را رها کرده و سراغ بت رفته تقصیر کرده باشد به سبب تقصیر خود عذاب می‎شود؛ اما اگر تقصیر نکرده و بت پرستی حاصل قصور او باشد به طور قطع دچار عقاب و عذاب نخواهد شد و تنها از کمالاتی که به سبب اعتقاد به حق می‎توانست بدان برسد محروم می‎گردد؛ چرا که عذاب ویژه کسانی است که در انجام وظیفه تقصیر کرده باشند، و این فرد بی تقصیر است.

به نظر می‎رسد این احتمال سوم هم خلاف ظاهر است و احتمال دوم در معنای "ألحمد لله" درست است، و لام در "لله" برای ملکیت و اختصاص است، بنابراین "ألحمد لله" یعنی ستایش مخصوص خداست.