آیت‌الله منتظری

می‎کند، حکم حاکم، حکم قاضی و مطالب حکمت آمیز یعنی چیزهای منطبق با عقل و منطق، انسانها را کنترل می‎کنند. اگر چیزی مطابق عقل باشد، مردمی که عاقل اند مسخر آن می‎شوند. همین طور حکم حاکم و حتی حکم و قضاوتی که قاضی می‎کند برای کنترل کردن مردم است.

"موعظة" به معنای پند و اندرز و به کارگیری امور ظنی و خطابه در تأثیرگذاری بر افراد است. "الموعظة الحسنة" یعنی پند و اندرز نیکو.

طبق دستور این آیه شریفه برخورد پیامبراکرم (ص) با مردم به سه طریق بوده است: با عده ای با حکمت یعنی با منطق و استدلال و به گونه ای که عقل تسلیم شود رفتار می‎کردند. وقتی حسن و قبح اشیاء بیان شده و واقعیت ها مشخص شود، طبعا آنان که اهل منطق هستند تسلیم می‎شوند. دعوت به وسیله حکمت یعنی دعوت به وسیله سخنانی که مطابق عقل و منطق است و قابل تشکیک نیست.

گروهی دیگر از مردم هنوز عقلشان به قدری کامل نشده که بتوان با عقل و منطق و استدلال ارشادشان کرد، بلکه باید با پند و اندرز و به کارگیری امور ظنی و خطابی به سوی حق جذبشان کرد. استدلالات منطقی و بیانهای علمی برای هدایت این گروه کارایی ندارد؛ آنها را باید با مطالب عبرت آموز، مثلها، داستانهای آموزنده و چیزهایی از این قبیل به حق متمایل ساخت. این شیوه دعوت، دعوت به وسیله موعظه حسنه است.

و اگر کسی در برابر حق دشمنی می‎کند و لجاجت می‎ورزد، نه با بیانهای عقلی و استدلالات منطقی حق را می‎پذیرد و نه موعظه در او اثر می‎گذارد، با چنین کسی باید مجادله کرد، یعنی با چیزی که خود او قبول دارد با او بحث کرد و محکوم ساخت. مجادله به این معناست که چیزی را که خود طرف قبول دارد از خودش بگیری و با همان مجابش کنی و از این طریق او را از دشمنی و لجاجت در برابر حق بازداری. خداوند متعال به پیامبراکرم (ص) دستور می‎دهد با این گروه به نیکوترین روش