آیت‌الله منتظری

علی بن ابراهیم در تفسیر همین آیه به سند صحیح از امام صادق (ع) نقل شده که فرموده اند: اجل مقضی اجلی است که خداوند آن را گذرانده و حتمی است، و اجل مسمی اجلی است که خداوند آن را مقدم و مؤخر می‎دارد؛ و در اجل حتمی تقدیم و تأخیر وجود ندارد.

روایات زیادی هم داریم که اگر شما صدقه بدهید هفتاد مرگ سوء از شما برطرف می‎شود، اگر صله رحم کنید عمرتان زیاد می‎شود، ولی اگر قطع رحم کنید عمرتان کوتاه می‎شود؛ همچنین روایاتی داریم در تأثیر دعا؛ توجیه این روایات به این است که بگوییم صدقه و دعا و امثال اینها به نحو علت تامه نیستند بلکه به نحو اقتضا می‎باشند؛ اقتضای صدقه رفع مرگهای بد است، اقتضای صله رحم طول عمر است؛ مثلا اگر کسی صله رحم کند اقتضا دارد عمر طبیعی هشتاد ساله او نود سال شود، و اگر قطع رحم کند عمر هشتاد ساله او هفتاد یا شصت سال شود.

به بیان دیگر: روی جریان طبیعی و عادی و از روی اسباب و مسببات این انسان با این نیرو و این قوای جسمانی استعداد هشتاد سال عمر طبیعی را دارد، اما اگر صله رحم کند یا مثلا یک شخص مستجاب الدعوه ای برای او دعا کند و یا صدقه ای بدهد ده سال بر عمر او اضافه می‎شود و اگر مثلا قطع رحم کند ده سال از عمر او کم می‎شود، این یک چیزی است که در لوح محو و اثبات ثبت و ضبط شده، اما این که به حسب واقع این شخص صله رحم می‎کند یا نه، صدقه می‎دهد یا نه، کسی برای او دعا می‎کند یا نه، خداوند از ازل می‎دانسته؛ این مسأله برای ما قابل تردید است اما از نظر علم خدا چنین تردیدی وجود ندارد، همان گونه که خدا نسبت به گذشته عالم است نسبت به آینده هم عالم است و همه عالم به علم حضوری نزد خداوند حاضر است.

بنابراین این که فلان شخص چه مقدار عمر می‎کند برای خدا معلوم است و از ازل می‎دانسته که او به دعا متوسل می‎شود و یک فردی که دارای نفس رحمانی