صفحه ۸۴

بعضی از شارحان "آبر" را "آثر" خوانده اند، اگر "آثر" باشد از ماده "اثر" به معنای خبر است؛ یعنی امید است تندباد عذاب بر شما نازل شود و هیچ خبردهی از شما باقی نماند. برخی دیگر هم آن را "آبز" خوانده اند که به معنای جهنده است.

خوارج به حضرت علی می‎گفتند: چون حاضر به حکمیت شده ای کافر شده ای و باید از این گناهت توبه کنی، و اصرار داشتند که حضرت علنا توبه کند. حضرت در این مورد می‎فرمایند: آخر چه کرده ام که کافر شده ام "أبعد ایمانی بالله و جهادی مع رسول الله اشهد علی نفسی بالکفر؟" آیا بعد از آن که به خدا ایمان آورده ام و آن همه در جنگها در رکاب رسول خدا(ص) بودم، علیه خود شهادت به کفر بدهم ؟ اگر فقط مسأله حکمیت باشد، حکمیت را شما بر حضرت تحمیل کردید، حضرت امیر(ع) تا پیروزی بر معاویه چند قدمی بیشتر نداشت و این خوارج بودند که از پیروزی جلوگیری و حکمیت را بر آن حضرت تحمیل کردند، وانگهی حکمیت در جای خود یک امر عاقلانه و لازم است، منتها آنان به جای ابن عباس و مالک اشتر ابوموسای اشعری را به حضرت تحمیل کردند؛ حالا حکمیت را گناهی در حد کفر می‎دانند و از او می‎خواهند توبه کند. از این رو حضرت فرموده اند:

"لقد ضللت اذا و ما انا من المهتدین ! فاوبوا شر مآب، و ارجعوا علی اثر الاعقاب"

(اگر سخن شما را بپذیرم در این هنگام گمراه شده و از راه راست خارج شده ام ! پس به بدترین جایگاه رهسپار شوید، و از راه حق عقب گرد کنید.)

"لقد ضللت اذا" یعنی اگر بعد از آن که به خدا ایمان داشتم و در راه خدا هم مجاهده کرده ام علیه خود شهادت به کفر بدهم، این یک گمراهی است و نشانگر آن است که "ما انا من المهتدین" من هدایت نشده باشم. من هیچ گاه حاضر به چنین اقراری علیه خودم نیستم و اقرار نمی کنم که هدایت نشده بودم. "فاوبوا شر مآب"، "اوبوا" به معنای "ارجعوا" یعنی برگردید، و "شر مآب" به معنای بدترین جایگاه است.

ناوبری کتاب