آیت‌الله منتظری

"و مستقر کل نسمة ، و مثقال کل ذرة ، و هماهم کل نفس هامة ، و ما علیها من ثمر شجرة ، او ساقط ورقة ، او قرارة نطفة ، او نقاعة دم و مضغة ، او ناشئة خلق و سلالة"

(و نیز خداوند جایگاه هر جاندار و مقدار هر ذره ای و همهمه های آهسته هر نفسی را که دارای اراده و عزم است می‎داند، و همچنین به هر میوه ای که روی زمین است یا هر برگی که از درخت می‎افتد و جایگاه هر نطفه و یا خونی که در رحم جمع و بسته گشته یا مانند پاره گوشت گشته یا خلقی و صورتی پدید آمده آگاه است.)

"و مستقر کل نسمة"؛ "مستقر" به معنای جایگاه است؛ "نسمة" از "نسیم" به معنای هوای صاف و زلال است، انسان و هر حیوان دیگر را از این باب که نفس می‎کشند و از هوای صاف و زلال استفاده می‎کنند و حیاتشان به وسیله هواست از آن به "نسمة" تعبیر کرده اند. مقصود این است که خدا مکان و جایگاه هر انسان و حیوانی را می‎داند.

"و مثقال کل ذرة"؛ "مثقال" به معنای مقدار، و "ذره" به معنای هر چیز کوچک است؛ یعنی خداوند مقدار هر چیز کوچک و ریزی را می‎داند.

"و هماهم کل نفس هامة"؛ "هماهم" جمع "همهمة" است. "هامة" به معنای تصمیم گیرنده است؛ اصولا وقتی انسان تصمیم می‎گیرد، متعاقب آن یک حرکتها و سر و صداهایی هم وجود دارد. لذا حضرت فرموده است: خداوند همهمه هر تصمیم گیرنده ای را می‎داند.

"و ما علیها من ثمر شجرة"، ضمیر در "علیها" به زمین برمی گردد؛ یعنی خداوند همه آنچه را که بر زمین است می‎داند. "من" در "من ثمر شجرة" برای بیان است؛ یعنی آنچه بر زمین است عبارت از میوه درخت است که خدا می‎داند؛ "او ساقط ورقة" یا برگ درختی است که از درخت افتاده و روی زمین قرار گرفته است؛ "او قرارة نطفة"، معنای اصلی "نطفة" آب صاف و زلالی است که اندک باشد، و علت این که به نطفه انسان و حیوانات نطفه می‎گویند همین است که صاف، زلال و اندک است.

"او نقاعة دم و مضغة"؛ "نقاعة" به معنای محل جمع شدن آب و مانند آن