موضوع بحث درسهایی از نهج البلاغه خطبه اشباح بود، از اوصاف ملائکه گذشتیم. حضرت امیرالمؤمنین (ع) در مورد زمین و دحو ارض مطالبی را در این قسمت از این خطبه بسیار مهم ایراد فرموده اند. مرحوم سید رضی به صورت عنوان آورده اند: "و منها" یعنی از جمله مطالب این خطبه "فی صفة الارض" در توصیف زمین "و دحوها علی الماء" و بسط آن بر آب است. "دحو" مصدر "دحا یدحو" به معنای "بسط" یعنی گسترانیدن است. به نظر این طور میآید که در ابتدای خلقت زمین همه اطراف آن را انبوه آبها فراگرفته بوده و بعدا این زمین از وسط آب بیرون زده و پیدا شده است که در حال حاضر سه چهارم زمین آب و یک چهارم دیگرش خشکی است. بنابراین "دحو الارض" به معنای بیرون زدن زمین از وسط آبها و گسترده شدن آن است.
گسترش زمین بر امواج دریا
"کبس الارض علی مور امواج مستفحلة ، و لجج بحار زاخرة"
(خداوند متعال زمین را بر بالای موجهای با شدت و صولت و بر روی لجه های دریاهای پر قرار داد.)
"کبس" برحسب اصل لغت به معنای فرو بردن و داخل کردن چیزی است در یک خلا؛ "کبس رأسه فی قمیصه" یعنی سرش را در پیراهنش فرو برد، مثل این که داخل پیراهن خلاای وجود دارد که او سرش را داخل آن خلا کرده است. بنابراین "کبس الارض علی مور امواج مستفحلة" یعنی فرو برده و قرار داده است زمین را در موج دریاها. چون قسمتی از زمین در زیر آب است به "کبس" تعبیر شده است. "مور" به معنای حرکت است. "امواج" جمع "موج" است، "امواج مستفحلة" به معنای موجهای نر، و مقصود از موجهای نر موجهای شدید دریاست.
.jpg)
