صفحه ۵۸۲

جدایی از راه بد و برخورد بد آنها را از هم جدا نمی کند. ای کاش وساوس شیطانی در انسانها هم اثر نمی کرد و انسانها هم همیشه یک دل و یک زبان با هم همراه بودند.

"و لا تولاهم غل التحاسد، و لا شعبتهم مصارف الریب، و لا اقتسمتهم اخیاف الهمم"

(و کینه حسد بر آنان راه نیافته، و انواع شک و تردید آنها را دسته دسته نکرده است، و همتها و تصمیم ها آنان را به چند قسم تقسیم نکرده است.)

"غل" به معنای کینه است، "تولی" به معنای تسلط است. "و لاتولاهم غل التحاسد" در ملائکه کینه های حسد وجود ندارد. افراد بشر بر اثر حسد بر یکدیگر کینه توزی می‎کنند، ولی ملائکه بر همدیگر حسد نمی برند و کینه های حسد در آنها وجود ندارد.

"مصارف" از ماده "صرف" به معنای گردش است، "مصارف الریب" یعنی گردشهای شک و تردید. وجود شک و تردید در افراد موجب اختلاف آراء و تشکل گروهها می‎شود. این که هر عده و جمعیتی با یک عقیده خاص دور هم جمع می‎شوند، این که مسلمانان را به دسته ها و گروهها تقسیم کرده، وجود شک و تردید در افراد است؛ این اختلاف و تشعب از خصوصیات انسانهاست و ملائکه این چنین نیستند؛ شک و تردید در آنها راه ندارد، از این رو همگی در راه عبادت خداوند به یک جهت حرکت می‎کنند "و لا شعبتهم مصارف الریب" و گردش شک و تردید آنها را متشعب و گروه گروه نمی کند.

"و لا اقتسمتهم اخیاف الهمم"؛ "اخیاف" جمع "خیف" به معنای کنار کوه است، و مسجد خیف در منی را هم به همین دلیل که در کنار کوه است "مسجد خیف" گفته اند، ولی بعدا به مطلق مختلفات "خیف" گفته شده که از جمله آن برادرهای مادری است که به آنها "اخیاف" می‎گویند؛ پس روی این حساب "اخیاف الهمم" به معنای اختلافات در تصمیم هاست. حضرت علی (ع) می‎فرماید: اختلاف تصمیم ها ملائکه را تقسیم نکرده است. برخلاف انسانها که اختلاف در تصمیم،

ناوبری کتاب