صفحه ۵۵۹

گروهند هرچند گروهشان کم و کوچک باشد.

"و عصمهم من ریب الشبهات" و خداوند ملائکه را از شک و تردید حفظ کرده است؛ آنها مثل ما نیستند که بر اثر کمی ارتباط با خدا شک و شبهه پیدا کنند، ما به این علت که در عالم ناسوت هستیم و نسبت به عالم ملکوت ارتباط کمتری با خدا داریم، سرمان به دنیا و مادیات آن گرم است، از این رو در مسائل اعتقادی شک و تردید پیدا می‎کنیم.

در این که ملائکه فاعل مختارند یا جبرا گناه نمی کنند، بحث مفصلی هست و ابن ابی الحدید هم در این مورد مفصل وارد شده و بحث کرده است.شرح ابن ابی الحدید، ج 6، ص 433 ظاهرا آنها فاعل مختارند و می‎توانند گناه کنند ولی نمی کنند.

"فما منهم زائغ عن سبیل مرضاته، و امدهم بفوائد المعونة ، و اشعر قلوبهم تواضع اخبات السکینة"

(پس هیچ یک از آنها از راه رضا و خشنودی خدا منحرف نمی گردند، و خداوند آنان را یاری کرده و اسباب اطاعت را برای آنها فراهم نموده است، و تواضع را که مستلزم فروتنی و آرامش است شعار دلهای آنها قرار داده است.)

"زائغ" از "زاغ" به معنای انحراف و کجی است، "ما" در اینجا برای نفی است؛ می‎فرماید: "فما منهم زائغ عن سبیل مرضاته" پس هیچ یک از ملائکه از راه رضای خداوند منحرف نشده و کجروی نمی کنند.

"امد" از "امداد" به معنای کمک است، "فوائد" جمع "فائدة"، و "معونة" از ماده "عون" به معنای کمک است. "و أمدهم بفوائد المعونة" و خداوند ملائکه را با کمکهایی که خیلی مفید است کمک فرموده است. مقصود حضرت از این عبارت این است که ملائکه برای خود مستقل نیستند و اگر بخواهند عبادت خدا را

ناوبری کتاب