آیت‌الله منتظری

موضوع بحث درسهایی از نهج البلاغه خطبه اشباح بود، سخن حضرت امیر(ع) در این قسمتی که مربوط به خلقت ملائکه است به اینجا رسید که خداوند ملائکه را از نظر صورت مختلف و از نظر اندازه متفاوت خلق فرموده، آنها دارای بال هستند و به علت منزه بودن خداوند او را تسبیح می‎کنند. اینک به این جمله رسیده ایم که:

عبودیت و عصمت ملائکه

"لاینتحلون ما ظهر فی الخلق من صنعته، و لایدعون انهم یخلقون شیئا مما انفرد به"

(آنچه در آفریده های خداوند نمایان است به خود نمی بندند، و مدعی نمی شوند که مخلوق خداوند توسط آنان خلق شده است.)

"لاینتحلون" فعل منفی از ماده "انتحال" به معنای به خود بستن است؛ می‎فرماید: "لاینتحلون ما ظهر فی الخلق من صنعته" ملائکه آنچه را که از صنعت خداوند ظاهر شده است به خود نمی بندند. ملائکه این چنین نیستند که کارهای خدا را به خود نسبت دهند.

"و لایدعون انهم یخلقون شیئا مما انفرد به"؛ "لایدعون" فعل منفی از ماده "ادعاء" است؛ یعنی ملائکه این مخلوقاتی را که منحصرا مخلوق خدا هستند مدعی نمی شوند که ما خلق کرده ایم.

ظاهرا این دو جمله در رد معتزله و مفوضه باشد که معتقد بودند خداوند امر را به ملائکه تفویض کرده و بنابراین همه موجودات مخلوق ملائکه هستند. حضرت در رد آنها فرموده است: از اوصاف ملائکه این است که نه عجایب خلقت و صنع خداوند را به خود می‎بندند و نه در کارهایی که منحصر به خداست ادعای خالقیت دارند. البته در کارهایی هم که ملائکه دخالت دارند این طور نیست که ملائکه به نحو تفویض فاعل باشند، بلکه باز هم فعل فعل خداوند است ولی "بین الامرین" است.