آیت‌الله منتظری

به عملیات ساختمانی سراغ نقشه و طرح و برنامه برود تا بتواند اراده خود را بر آن استوار کند، در حالی که اراده و مشیت خداوند مسبوق به طرح و برنامه و فکر نیست، بلکه همین که اراده کند کفایت می‎کند.

مقدمات اراده

توضیح بحث به بیان واضح تر این است که اگر انسانی که فاعل مختار است بخواهد کاری را انجام دهد، اول تصور آن را می‎کند، بعد تصدیق به فایده آن را می‎کند، بعد حساب خیر و شر آن را، و بعد از آن شوق مؤکد پیدا می‎کند، و در آخر کار تصمیم می‎گیرد و اراده می‎کند که کار را انجام دهد، و پس از اراده کار مورد نظر انجام می‎گیرد. اما خدا در اراده و مشیت خود احتیاجی به این تصدیق و تصورات و فکر و رویه ها ندارد و همین که اراده کاری را بکند آن کار انجام می‎شود. (انما امره اذا اراد شیئا ان یقول له کن فیکون)سوره یس، آیه 82.

در این که اراده بعد از مشیت است یا اراده عین مشیت است بین علما اختلاف وجود دارد، ولی از برخی روایات استفاده می‎شود که اراده بعد از مشیت است و بر این حساب مشیت همان شوق مؤکد است. شوق مؤکد غیر از اراده است، این از اشتباهات مرحوم حاجی سبزواری است که از اراده تعبیر به شوق مؤکد کرده.شرح منظومه، ص 184، چاپ سنگی مرحوم آخوند خراسانی هم چون منظومه حکمت را نزد مرحوم حاجی سبزواری خوانده معتقد شده است که اراده همان شوق مؤکد است،کفایة الاصول، ج 1، ص 93، چاپ سنگی در صورتی که شوق مؤکد یک حالت انفعالی است که در نفس انسان به وجود می‎آید و بعد از آن اراده و تصمیم برای انسان حاصل می‎شود؛ برای مثال اگر شما مدتی است خربزه