آیت‌الله منتظری

هر چیزی هم برای یک مسیر معین است که در همان مسیر سیر می‎کند.

"و لم یقصر دون الانتهاء الی غایته، و لم یستصعب اذ امر بالمضی علی ارادته"

(و در رسیدن به مقصود کوتاهی ننموده، و در برابر فرمان و اراده خدا سرپیچی نکرده است.)

"لم یقصر" یعنی کوتاه نمی آید "دون الانتهاء الی غایته" پیش از منتهی شدن به پایان و به نهایت. مقصود این است که آن چیزی را که خدا خلق کرده و در مسیر مخصوص به خود قرار داده، پیش از این که به پایان خود منتهی شود کوتاه نمی آید؛ این طور نیست که پیش از رسیدن به هدف از حرکت منصرف شود و در ادامه دادن راه کوتاه بیاید؛ مثلا خورشید که برای نورافشانی و دهها و صدها فایده دیگر خلق شده، تا آن روزی که برای آن مقدر شده به کار خود ادامه می‎دهد و این طور نیست که قبل از سرآمدن عمرش از کار خود باز ایستد و در نورافشانی خود بخل ورزد؛ ماه و ستارگان، جمادات و نباتات، سایر حیوانات و انسان نیز همین طورند و تا پایان روزی که برای آنها مقدر شده به حرکت خود ادامه می‎دهند و لحظه ای سرپیچی از امر حق سبحانه و تعالی ندارند.

چنین اندیشه ای صحیح نیست که بگوییم همه موجودات در مسیر خود هستند و در راه خود حرکت می‎کنند جز انسان؛ انسان هم در مسیر خودش حرکت می‎کند، چون مقصود این بوده است که انسان یک موجود فاعل مختار باشد، خوب این انسان از اول فاعل مختار بوده و برای همیشه هم فاعل مختار است؛ انسان هم از جمله موجودات این جهان هستی است و مسخر اراده حق می‎باشد "و لم یقصر دون الانتهاء الی غایته" و به فاعل مختار بودنش ادامه می‎دهد و کوتاه نمی آید.

"و لم یستصعب اذ امر بالمضی علی ارادته"؛ "یستصعب" از ماده "صعب" است، شتر صعب در مقابل شتر ذلول است، شتر صعب یعنی شتری که چموش است و از خود سرسختی نشان می‎دهد، و در مقابل شتر ذلول و رام است که به هر طرفی که آن را می‎کشند حرکت می‎کند. مقصود حضرت این است که موجودات جهان