که خلق کرده حساب بعد از آن را هم کرده و با مآل اندیشی اشیاء جهان را خلق فرموده است. "فألطف تدبیره" یعنی خداوند تدبیر اشیاء را لطیف و دقیق قرار داده است. و بنابر نقل عبده که "فأحکم تدبیره" آورده معنای جمله چنین است که خداوند در تدبیر اشیاء محکم کاری کرده است.
هدفداری جهان آفرینش
"و وجهه لوجهته فلم یتعد حدود منزلته"
(و هر یک را در مسیر خاص خودش قرار داده، پس از حدودی که برای هر یک تعیین گشته تجاوز نکرده است.)
"توجیه" به معنای متوجه کردن است، "وجهه لوجهته" یعنی هر چیزی را که خلق کرده در مسیر خودش قرار داده است؛ در آیه شریفه آمده است: (و لکل وجهة هو مولیها)سوره بقره، آیه 148 هر موجودی در همان مسیر و فایده ای که خلق شده قرار میگیرد، اینجا هم حضرت فرموده است: خداوند هر موجودی را در راه خودش قرار داده است؛ جمادات در راه خودشان قرار گرفته اند، نباتات و حیوانات هم در راه خودشان قرار گرفته اند، خورشید و ماه و ستارگان هم هر یک در مسیر و راه خودشان قرار گرفته اند، هر چیزی و هر کسی برای هدف خاصی خلق شده و در راه همان هدف هم قرار گرفته است.
"فلم یتعد حدود منزلته" از آن حدودی که خدا برایش مشخص کرده و آن را در آن حد و حدود قرار داده تعدی و تجاوز نمی کند. موجودات جهان هستی از مسیر اصلی خود تجاوز نمی کنند و حرکت آنها در آن هدف و مسیری است که برای آن خلق شده اند، هیچ چیزی بر خلاف نظم جهان هستی حرکت ندارد و خلقت
.jpg)
