آیت‌الله منتظری

خداوند نشان داده است به ما از اعتراف خلایق بر این که ایستادگی ما به وسیله قدرت و قوت الهی است؛ "ما دلنا باضطرار قیام الحجة له علی معرفته"، این جمله مفعول دوم است برای "ارانا"، می‎فرماید: نمایانده است به ما از ملکوت قدرت خود، و از عجایب آنچه که از آثار حکمت او با ما سخن می‎گویند، و از اعتراف خلایق به این که در ایستادگی به قدرت او احتیاج دارند، چیزی را که خواه ناخواه راهنمای ما بر معرفت و شناسایی اوست؛ یعنی ما بخواهیم یا نخواهیم برای ما قیام حجت و دلیل بر معرفت او شده است، به هرچه نگاه کنیم دلیل بر معرفت و شناسایی خداوندی است.

"و ظهرت فی البدائع التی احدثها آثار صنعته و اعلام حکمته، فصار کل ما خلق حجة له و دلیلا علیه، و ان کان خلقا صامتا"

(و آثار صنعت و نشانه های حکمت او در همه مصنوعات و مخلوقاتش ظاهر و آشکار گشته است، پس آنچه را که آفریده دلیل بر وجود اوست، گرچه بی زبان باشند.)

"بدائع" جمع "بدیع" به معنای جدید و نوظهور است، "آثار" جمع "اثر" و از نظر ترکیب فاعل "ظهرت" است؛ "و ظهرت فی البدائع التی احدثها آثار صنعته" و آثار صنع خداوند در چیزهای نوظهوری که به دست قدرت او آفریده شده ظاهر است، "و اعلام حکمته" و همچنین علامتهای حکمت پروردگار در چیزهای نوظهور نمایان است. "اعلام" جمع "علم" به معنای علامت و نشانه است، "حکمت" چیزی است که محکم و متقن باشد.

"فصار کل ما خلق حجة له و دلیلا علیه" پس هر یک از این مخلوقات حجت و دلیلی است بر وجود خداوند، "و ان کان خلقا صامتا" گرچه این مخلوقات ساکت و بی زبان باشند.

در آیه شریفه آمده است: (و فی الارض آیات للموقنین، و فی انفسکم