صفحه ۴۵۲

"مألوه" یعنی معبود است؛ مقصود این است که اختراع کننده این مخلوقات خداست، و وارث همه مخلوقات هم خداست، همچنین معبود همه خلایق و روزی دهنده به آنها هم خداست، احدی غیر از او مؤثر نیست.

حرکت افلاک در راه رضای خداوند

"و الشمس و القمر دائبان فی مرضاته، یبلیان کل جدید، و یقربان کل بعید"

(و خورشید و ماه به رضای او سیر می‎کنند، و هر تازه ای را کهنه، و هر دوری را نزدیک می‎گردانند.)

"و الشمس و القمر دائبان فی مرضاته"؛ "دائب" از ماده "دئب" به معنای جدیت مستمر و شبانه روزی است؛ یعنی خورشید و ماه در سیر و حرکت خود جدیت دارند، طلوع و غروب آنها در اثر سیر و حرکت آنهاست، و این سیر و حرکت هم در همان راهی است که خدا برای آنها معین کرده است. "یبلیان کل جدید" هر چیز تازه ای را کهنه می‎کنند، "و یقربان کل بعید" و هر دوری را نزدیک می‎گردانند؛ یعنی این گذشت زمان است که جوانها را پیر می‎کند و به دنیا نیامده ها را به دنیا می‎آورد، و گذشت زمان هم بر اثر آمد و رفت شب و روز است، آمد و رفت شب و روز هم بر اثر طلوع و غروب خورشید و ماه است.

احاطه علم خداوند به همه چیز

"قسم ارزاقهم، و احصی آثارهم و اعمالهم، و عدد انفاسهم، و خائنة اعینهم"

(او روزی خلایق را تقسیم کرده، و آثار و کردار و عدد نفسها و خیانت چشمهای آنها را شماره و حفظ کرده است.)

روزیهای جسمانی و معنوی بندگان را خداوند تقسیم می‎کند، و شماره آثار و اعمال و تعداد نفسهای بندگان و خیانتهایی را که چشمهای انسانها می‎کنند خداوند حفظ می‎کند؛ می‎داند اعمال آنها چیست، می‎داند چند نفس کشیده اند.

ناوبری کتاب