آیت‌الله منتظری

سنت خداوند درباره ستمکاران و مصیبت زدگان

"اما بعد، فان الله لم یقصم جباری دهر قط الا بعد تمهیل و رخاء، و لم یجبر عظم احد من الامم الا بعد ازل و بلاء"

(بعد از حمد و سپاس خداوند و درود بر پیامبر او، خداوند هرگز گردنکشان روزگار را نابود ننمود مگر بعد از مهلت دادن به آنها و آسودگی آنها، و شکستگی استخوان هیچ یک از امتها را اصلاح نکرد مگر پس از سختی ها و رنج زیاد.)

این خطبه نیز به سرنوشت خطبه های دیگر گرفتار شده است و همان گونه که بارها گفته ام قصد مرحوم سید رضی این بوده که آن مقدار از خطبه هایی را که دارای بلاغت و فصاحت بوده است جمع آوری نماید که این خطبه نیز از این روش مستثنا نبوده است، و عبارت "اما بعد" دلالت دارد که حداقل حمد و ثنای این خطبه حذف شده است.در تأیید فرمایش استاد رجوع شود به کتاب کافی، ج 8، ص 63 تا 66 (کتاب روضه کافی) زیرا مرحوم کلینی این خطبه را مشروحا نقل کرده است؛ همچنین قسمت اول آن را مرحوم مفید در ارشاد، ص 155، چاپ بصیرتی قم آورده است.

"فان الله لم یقصم جباری دهر قط الا بعد تمهیل و رخاء"، این نهج البلاغه که در دست ماست به جای کلمه "تمهیل" کلمه "تمیل" نقل کرده که ظاهرا غلط است. "تمهیل" از "مهلت" است و به معنای مهلت دادن. "یقصم" از ماده "قصم" به معنای خرد کردن و نابود نمودن است؛ یعنی خدا جباران دهر را هلاک نکرده و به آنها مهلت داده است.

از آنجایی که این دنیا عالم امتحان و آزمایش است، خداوند به همه افراد مهلت می‎دهد تا آزمایش خود را بدهند؛ ثروتمند مهلتی دارد تا امتحان