آیت‌الله منتظری

می‎گویند: چیست برای این کتاب که هیچ عمل کوچک و بزرگی را ترک نکرده مگر این که آن را ثبت کرده است، "یغادر" به معنای ترک آمده؛ و "غودر" در این عبارت حضرت هم به معنای "ترک شده" است. "رهین" به معنای "مرهون" است؛ می‎فرماید: این انسان را پس از مردن تحویل محله اموات داده و در قبرستان ترک نموده و به گرو گذاشته اند.

"و فی ضیق المضجع وحیدا" عطف است به "فی محلة"، می‎فرماید: و ترک شده در تنگی محل خواب در حالتی که تنهاست. "ضیق المضجع" از باب اضافه صفت به موصوف است؛ یعنی در محل خوابی که تنگ است رها شده در حالی که یکه و تنهاست.

"قد هتکت الهوام جلدته، و ابلت النواهک جدته، و عفت العواصف آثاره، و محا الحدثان معالمه، و صارت الاجساد شحبة بعد بضتها، و العظام نخرة بعد قوتها"

(گزنده ها پوست تنش را پاره پاره کرده اند، و سختی ها تازگی او را پوسانده و از بین برده است، و بادهای سخت آثارش را محو کرده، و مصائب دوران نشانه های او را نابود کرده، و جسدها پس از طراوت و تازگی تغییر یافته، و استخوانها بعد از توانایی پوسیده شده است.)

بدن آنها در قبرستان و آن خوابگاه تنگ ترک شده و رهن گذاشته شده است، ای کاش به همان تنگی و تاریکی جا اکتفا می‎شد بلکه فرموده اند: "قد هتکت الهوام جلدته" مار و مورها پوست بدن او را پاره پاره نموده و او را نابود کرده اند. "هوام" جمع "هامة" به حشرات سمی و غیر سمی گفته می‎شود. وقتی که جنازه را توی قبر می‎گذارند یک مشت حشرات سمی و غیر سمی دور جنازه پیدا می‎شوند و جنازه را قطعه قطعه می‎کنند، می‎خورند و بعد هم خودشان نابود می‎شوند.

مثلا یک گنجشک مرده را دیده اید که مورچه ها، زنبورها و سوسکها اطرافش می‎ریزند و در یک وقت کمی مشاهده می‎کنیم هر ذره آن به دهان یکی از این حشرات به جای دیگر منتقل شده و لاشه آن نابود شده است. یک چنین