آیت‌الله منتظری

که دست ما تر می‎شود از دریا هم کم می‎شود، ولی سایه انسان هرچند هم بزرگتر شود از خود انسان کم نمی شود، پس خداوند هم همین طور است که هرچه به دیگران فیض ببخشد از خود او چیزی کم نمی شود، از همین جهت خدا (لم یلد)سوره توحید، آیه 3 است، یعنی ایجادش به تولید نیست، و این پدر است که ایجادش به تولید است، چون هنگام ایجاد یک فرزند به اندازه یک اسپرم از پدر کم می‎شود، ولی نسبت خدا به مخلوقات ایجاد است، یعنی هیچ از او کم نمی شود.

شباهت جلوه های وجودی خداوند با تصورات نفس انسان

برای این که مطلب روشن تر شود می‎گوییم: موضوع خلقت جهان هستی نظیر تصورات نفس مجرد شماست، که وقتی چیزی را تصور می‎کند از خود او چیزی کم نمی شود و در عین حال آن موجود نفسانی پرتو وجود نفس شماست؛ مثلا شما الان که اینجا نشسته اید اگر یک کوهی از طلا را تصور کنید، این کوه طلا در ذهن شما موجود می‎شود و پرتو ذهن شما و ساخته ذهن شماست بدون این که چیزی از شما و یا از نفس شما کم شده باشد، از طرف دیگر به محض این که شما از آن کوه طلا غافل شوید نابود می‎شود.

پس حدوث و بقای تصورات نفس، به توجه نفس شماست؛ خلقت جهان هستی هم به همین گونه است و جهان خلقت در حدوث و بقا وابسته به اراده حق است. بنابراین وجودات جهان هستی پرتوهایی از ذات خداست بدون آن که چیزی از ذات او کم شده باشد، و به محض این که اراده خود را برگرداند همه جهان نابود می‎شود، و به قول شاعر: اگر نازی کند در هم فرو ریزند قالبها.