آیت‌الله منتظری

در حالی که خداوند هر دو را می‎بیند؛ انسان مجردات و ارواح مانند ملائکه، جن و روح را نمی بیند، ولی خداوند آنها را درک می‎کند.

نقص ظاهرها و باطن های غیر خدا

"و کل ظاهر غیره غیر باطن"، باطن به معنای عدم ظهور است، و این جمله به این معناست که هر ظاهری غیر از خداوند باطن و مخفی نیست.

"و کل باطن غیره غیر ظاهر" و هر باطنی غیر از خدا ظاهر نیست؛ تنها خداست که هم ظاهر است و هم باطن. طبق آنچه گذشت موجودات دیگر یا ظاهرند یا باطن؛ و شاید منظور این باشد که وجود ما ظاهر است و مخفی نیست، و ماهیت ما باطن است یعنی ظهور و بروز ندارد.

آیا آفرینش از روی نیازی بوده است ؟

"لم یخلق ما خلقه لتشدید سلطان، و لاتخوف من عواقب زمان، و لا استعانة علی ند مثاور، و لا شریک مکابر، و لا ضد منافر"

(آنچه را آفریده نه برای تقویت سلطنت خود آفرید، و نه برای خوف از عاقبت زمانه، و نه برای یاری خواستن در برابر همتای جهنده، یا شریک زورگو، و یا ضد فخر و مباهات کننده.)

درباره خلقت موجودات فرموده است: "لم یخلق ما خلقه لتشدید سلطان" موجودات جهان را خلق نکرده که سلطنت خود را به وسیله آنها تقویت کند؛ زیرا تقویت به چیزی که ظل و سایه و پرتو است معنا ندارد. "و لاتخوف من عواقب زمان"، ما اگر برای تهیه عده و عده ای می‎رویم برای این است که فکر می‎کنیم در آینده ممکن است دشمن به ما حمله کند و نیاز به کمک و پشتیبان داشته باشیم، ولی خدا چنین نیست، بنابراین خدا برای ترس از عواقب زمانه دست به خلقت افراد نزده است، و این مخلوقات را برای این که لشگر او باشند نیافریده است.

"و لا استعانة علی ند مثاور"، معنای "ند" مثل است، منتها مثلی که در مقابل