آیت‌الله منتظری

(مردم در دنیا گرفتار آزمایش هستند، پس آنچه را که برای دنیا به دست آوردند از کفشان می‎رود و حساب آن را هم باید پس بدهند، و آنچه را برای غیر دنیا تهیه نمایند بر آن وارد می‎شوند و همیشه با آنهاست.)

"فتنة" به معنای امتحان و آزمایش است، و از نظر ترکیب مفعول مطلق تأکیدی است برای "ابتلی" که از غیر لفظ آن فعل آمده است؛ یعنی مردم در این دنیا آزمایش شده اند آزمایش شدنی، یعنی این دنیا جای امتحان است و مردم هم در این دنیا درست و حسابی امتحان می‎شوند. در سوره ملک فرموده است: (الذی خلق الموت و الحیوة لیبلوکم ایکم احسن عملا)سوره ملک، آیه 2 خدایی که مرگ و زندگانی را برای امتحان شما آفریده تا این که ببیند کار کدامتان بهتر است؛ اما اگر "ابتلی الناس بها فتنة" باشد که در بعضی نسخه ها چنین است، آن وقت معنا این است که مردم به وسیله دنیا امتحان می‎شوند، به این معنا که طبیعت و ذات دنیا وسیله آزمایش است.

"فما اخذوه منها لها اخرجوا منه و حوسبوا علیه" هرچه را این مردم از اموال و مقام دنیا برای همین دنیا بگیرند - مثلا مال دنیا را برای دنیا بخواهند، مقام دنیا را برای دنیا بخواهند، برای این که می‎خواهند شهرت پیدا کنند و مثلا مردم به آنها احترام بگذارند و اسمشان سر زبانها باشد - "اخرجوا منه" آنها را از این دنیا خارج می‎کنند "و حوسبوا علیه" و بر آن مال و مقامی هم که داشته اند آنها را محاسبه می‎کنند؛ باید حساب پس دهند که آن مال و مقام را در چه راهی صرف کرده اند، و اگر در راه خدا مصرف نکرده باشند مجازات می‎شوند که چرا در راه خدا مصرف نکرده اند.

"و ما اخذوه منها لغیرها قدموا علیه و اقاموا فیه" اما اگر مال و مقام دنیا را در راه