آیت‌الله منتظری

بخواهند از طرف مدائن و بغداد که در کنار شط است بروند یک مقداری راه دور کردن است؛ چون این طرف شط و بغداد و مدائن به طرف ایران است و راه رسیدن به صفین یک مقداری دورتر می‎شود تا این که بخواهند از آن طرف شط بروند، ولی علت این تغییر مسیر و انتخاب راه دورتر این بوده که عمدتا شیعیان و ارادتمندان به حضرت و عشایر شیعه در اطراف شط دجله زندگی می‎کردند، حضرت هم برای این که این شیعیان را به جمع لشگر خود اضافه کنند مسیر خود را تغییر داده و از سمت مدائن و بغداد حرکت کردند.

به طوری که می‎گویند الان هم اطراف دجله عشایر شیعه هستند، و علمای بزرگی مثل مرحوم میرزای شیرازی، مرحوم سید ابوالحسن اصفهانی و آقایان دیگر وقتی می‎خواستند حرکتی و انقلابی بکنند از این عشایر کمک می‎گرفتند؛ به هرحال علت تغییر مسیر حرکت همین بوده و خود حضرت هم در همین خطبه به این معنا اشاره فرموده اند. در مورد حمد و ستایش خدا فرموده اند:

حمد و سپاس خدای سبحان

"الحمدلله کلما وقب لیل و غسق"

(حمد و سپاس خدای را هرگاه که شب شود و تاریکی همه جا را فرا گیرد.)

همان طوری که قبلا توضیح داده شد "ال" در "الحمد" برای استغراق است، یعنی همه حمد و ستایش مخصوص خداست؛ "کلما وقب لیل و غسق"، "وقب" به معنای "دخل" یعنی داخل شد، و "غسق" به معنای فراگیری تاریکی است؛ یعنی حمد مخصوص خداست وقتی که شب داخل شود و تاریکی آن همه جا را فرا گیرد.

"و الحمدلله کلما لاح نجم و خفق"

(و حمد و ستایش مخصوص خداست هرگاه که ستاره ای ظاهر شود و غروب کند.)