آیت‌الله منتظری

توضیحی درباره خطبه چهل و پنجم

مرحوم سید رضی دو سه تا از خطبه های نهج البلاغه را از خطبه حضرت در روز عید فطر گرفته است، خطبه ای است از آن حضرت که مرحوم شیخ صدوق در من لایحضرمن لایحضره الفقیه، ج 1، ص 514، صلاة العیدین، حدیث 1482 نقل کرده و مرحوم شیخ عباس قمی هم آن را در آخر مفاتیح الجنان آورده اند. قطعه هایی از این خطبه موعظه است، و مرحوم سید رضی هم آن قطعه هایی را که از نظر فصاحت و بلاغت به نظرشان خیلی زیبا می‎آمده به عنوان "و من کلام له (ع)" نقل کرده اند که از جمله آنها خطبه بیست و هشتم و همین خطبه چهل و پنجم است.

اختصاص همه ستایشها به خداوند

"الحمد لله غیر مقنوط من رحمته، و لا مخلو من نعمته، و لا مأیوس من مغفرته، و لا مستنکف من عبادته"

(حمد خدایی را سزاست که هیچ کس از رحمت او مأیوس و از نعمت او بی بهره و از آمرزش او نومید نیست، و از عبادت او نباید استنکاف کند.)

"ال" در "الحمد" برای جنس یا استغراق است، و مقصود از حمد همه حمد است؛ یعنی کل ستایش مخصوص خداوند است؛ به عبارت بهتر چون خداوند مستجمع همه کمالات است و کمالات همه از آن او می‎باشند، و ستایش افراد هم برای خاطر کمالات است، پس طبیعت حمد و ثنا طبعا برای خداوندی که مستجمع جمیع کمالات است واقع می‎شود.

این که مردم اشخاص و اشیاء را ستایش می‎کنند برای کمال آن شخص و آن چیز است، و چون کمال مطلق خداوند است ستایشی که مردم می‎کنند خواهی نخواهی