آیت‌الله منتظری

"اتباع الهوی، و طول الامل" آن دو چیزی که حضرت فرمود ابتلای شما به آن برای من از ترسناکترین چیزهاست، یکی پیروی و متابعت از خواسته های نفسانی است، و دیگری آرزوهای طولانی و بلند است. متابعت هوای نفسانی آن است که انسان به هشدارهای عقل توجه نکند و هرچه را که دل او خواسته از حلال و حرام تأمین کند. این قوای باطنی مانند غضب و شهوت که خداوند در انسان گذاشته بدون حکمت نیست ولی باید هر کدام آنها تحت کنترل عقل باشند؛ اگر غضب و شهوت انسان بدون سرپرستی نیروی عقل به اداره انسان بپردازند، انسان را از انسانیت دور می‎کنند و به ورطه سقوط می‎کشانند؛ قرآن شریف فرموده است: (فأما من طغی، و آثر الحیوة الدنیا، فان الجحیم هی المأوی، و أما من خاف مقام ربه و نهی النفس عن الهوی، فان الجنة هی المأوی)سوره نازعات، آیات 37 تا 41 هر کس سرکش و طاغی شد و زندگی دنیا را برگزید جایگاه او دوزخ است، ولی هر کس از حضور در پیشگاه خدا ترسید و از هوای نفس دوری جست بهشت جایگاه اوست.

یکی دیگر از آن دو چیز "طول الامل" آرزوی دور و دراز است. انسان گاهی آرزوهایی را در مغز خود می‎پروراند که عقلا هم محال است ولی وقتی به او می‎گویی این از محالات است می‎گوید هیچ کاری و هیچ چیزی نزد خداوند غیر ممکن نیست، در حالی که مشیت خداوند به محالات عقلی تعلق نمی گیرد.

حضرت در توضیح هر یک از این دو می‎فرمایند: "فأما اتباع الهوی فیصد عن الحق" اگر انسان متابعت هوای نفس خود را پیشه کند او را از حق باز می‎دارد؛ هوای نفس انسان را از پاکی و پاکدامنی منع می‎کند و به کارهایی چون منکرات و تمایلات شهوانی و نفسانی دعوت می‎کند، طبیعت هوای نفسانی این است که به کارهای خیر تمایلی ندارد، ولی در عوض به خواسته های شیطانی جامه عمل می‎پوشد؛ از این رو حضرت فرموده است: متابعت هوای نفسانی تو را از حق