آیت‌الله منتظری

است این است که وسائل فراگیری علم و دانش را برای آنها فراهم کند؛ به طور خلاصه از وظایف امام و پیشوایان مسلمین نشر علم و دانش است، "کیلا تجهلوا" تا این که جهل و نادانی از میان مسلمانان ریشه کن شود، و امروز هم ما در قانون اساسی داریم که از آموزش ابتدایی تا دانشگاه به عهده دولت است. مقصود حضرت از این جمله رفع جهل و نادانی و نشر علم و دانش است.

"و تأدیبکم کیما تعلموا" و در مقام عمل هم می‎فرمایند: و بر امام مسلمین ادب کردن مسلمین است؛ در مرحله قبل آموزش را مطرح فرموده و در این جمله پرورش را مطرح فرموده اند؛ یعنی در مقام عمل تأدیب لازم است، این تأدیب برای آن است که مسلمانان ادب شوند تا مستعد تعلم و سپس عمل گردند، آنچه را باید بدانند بدانند تا جهل و نادانی به اجبار هم که هست از میان برود. در بیان علت "تأدیب" فرموده اند: "کیما تعلموا" کلمه "ما" در "کیما" برای نفی نیست، بلکه "ما" زائده است؛ یعنی "کی تعلموا" تا این که بیاموزند. پس معنای جمله این است که: از وظایف امام مسلمین ادب کردن مسلمین است تا زمینه تعلم و عمل آنان فراهم گردد؛ و ممکن است گفته شود جمله دوم تأکید جمله اول می‎باشد.

حقوق والی بر ملت

"و أما حقی علیکم، فالوفاء بالبیعة ، و النصیحة فی المشهد و المغیب، و الاجابة حین أدعوکم، و الطاعة حین آمرکم"

(و اما حق من بر شما پس وفا کردن شماست بر بیعت، و خیرخواهی در حضور و غیاب امام، و اجابت کردن و فرمانبرداری است وقتی شما را می‎خوانم، و اطاعت کردن است وقتی شما را امر می‎کنم.)

این قسمت از سخن حضرت در مورد حق و یا حقوقی است که امام به گردن مسلمین دارد. یکی از این حقوق را وفای به بیعت گفته اند؛ یعنی مردم و