آیت‌الله منتظری

به آنها کمک نکند، اینجا یک دست از خویشانش دریغ داشته اما هزار دست از خویشان از او دریغ شده، و کسی که به خویشانش کمک کند همه آنها پشتیبان او هستند و در حوادث و گرفتاریها از او حمایت می‎کنند.

"و من تلن حاشیته یستدم من قومه المودة"

(و کسی که اطرافیانش نرم باشند و اخلاقشان با مردم خوش باشد، دوستی مردم برایش ادامه پیدا می‎کند.)

در حقیقت حضرت خواسته بفرماید: اگر کسی بخواهد خویشان او و مردم پشتیبان او باشند و از او دفاع کنند و در وقت گرفتاری فریادرس او باشند، شرطش این است که با مال و ثروتش به آنها کمک کند و اطرافیانش با مردم نرم باشند و با خشونت و اخلاق بد با آنها برخورد نکنند، اخلاق بد اطرافیان است که انسان را از خویشان و مردم منقطع می‎کند.

خطبه بیست و سوم در اینجا تمام شد. از اینجا به بعد توضیحاتی است که مرحوم سید آورده اند:

"قال الشریف: أقول: الغفیرة هاهنا الزیادة و الکثرة، من قولهم للجمع الکثیر: الجم الغفیر، و الجماء الغفیر. و یروی "عفوة من أهل أو مال" و العفوة الخیار من الشئ، یقال: أکلت عفوة الطعام، أی خیاره"

(سید رضی (ع) می‎فرماید: "غفیرة" در اینجا معنایش زیاده و کثرت است، عربها زیاد را "جم" می‎گویند، "الجم الغفیر" و "الجماء الغفیر". و به جای کلمه "غفیرة" روایت شده "عفوة من اهل او مال" و "عفوة" یعنی خوبی از هر چیزی، اگر گفته می‎شود خوردم عفوه طعام را یعنی خوبش را.)

در قرآن می‎فرماید: (یسئلونک ماذا ینفقون قل العفو)سوره بقره، آیه 219 از تو سؤال می‎کنند چه چیزی را انفاق کنند بگو عفو را. "عفو" ممکن است به معنای خوب باشد؛ یعنی مال خوب را انفاق کن، و ممکن است به معنای زیاده باشد، یعنی آنچه که زیاده