آیت‌الله منتظری

ابن ابی الحدید معتزلی در شرح این خطبه، سه خطبه مفصل نقل می‎کند که مضامین آنها قریب به هم هستند و هر سه با این خطبه هماهنگ هستند، مثل این که این خطبه نقل به معنا شده، در بعضی نقل ها مفصل و در بعضی مختصر آمده است.

حضرت علی (ع) در زمان خلافتشان به سه جنگ مهم گرفتار شدند: یکی جنگ جمل که سردمداران آن طلحه و زبیر و عایشه بودند، جنگ دوم جنگ صفین بود که سردمداران آن معاویه و عمروعاص بودند، جنگ سوم جنگ با خوارج بود.

من در یکی از درسهادرس 63 و 64 گفتم که عده ای از خوارج مثل اشعث بن قیس منافق بوده اند؛ کسی به من نامه نوشته که شما گفته اید که جنگ نهروان با خوارج و منافقین بوده، منظورتان از منافقین چه کسانی بوده است ؟ این آقا خیال کرده که من خواسته ام بگویم که اینها دو دسته بوده اند، نه آنچه من می‎خواستم بگویم این است که بعضی از خوارج مثل اشعث بن قیس منافق هم بوده اند، منافقین امروز هم دو دسته اند، یک دسته آنهایی که خودشان هم می‎دانند که منافق هستند، و دسته ای از آنها بچه های ساده ای هستند که واقعا فریب خورده اند، اشتباه کرده اند که اگر بفهمند برمی گردند.

خونخواهی عثمان بهانه جنگ جمل

به هرحال این خطبه مربوط به جنگ جمل است که به بهانه خونخواهی عثمان، طلحه و زبیر و عایشه علیه حضرت علی (ع) به راه انداختند، در صورتی که حضرت علی هیچ دخالتی در قتل عثمان نداشت، بلکه محرکین اصلی علیه عثمان همین عایشه و طلحه بودند. در یکی از سه خطبه ای که ابن ابی الحدید از ابومخنف نقل می‎کند حضرت علی می‎فرماید: "اللهم ان طلحة نکث بیعتی، و ألب علی