صفحه ۳۰۲

اما بعضی نسخه های نهج البلاغه کلمه "و قال" را ندارد، از جمله نهج البلاغه ای که در سال 494 نوشته شده و اخیرا آقای حاج حسن آقا سعید آن را فتوکپی کرده و یک نسخه اش را هم برای من فرستاده اند. مرحوم سید رضی نهج البلاغه را در سال 400 نوشته، بنابراین نسخه نزدیک به زمان سید رضی است. اگر کلمه "و قال" نباشد بهتر می‎شود، یعنی خود حضرت علی (ع) می‎فرماید: "فیه تبیان لکل شئ" که حضرت مضمون قرآن را به بیان خودشان فرموده اند و این جمله را از قرآن اقتباس کرده اند.

حضرت با این جمله سه تا از آن احتمالات را خراب کرده اند: یکی این که بگویی خدا دین را ناقص گذاشته، دوم این که بگویی شریک دارد و تقسیم کار کرده، سوم این که پیغمبر در تبلیغ کوتاهی کرده است.

احتمال دیگر این بود که بگویی خداوند دستور اختلاف داده است، حضرت این را هم نفی می‎کند و می‎فرماید:

"و ذکر ان الکتاب یصدق بعضه بعضا، و أنه لا اختلاف فیه، فقال سبحانه: (و لو کان من عند غیر الله لوجدوا فیه اختلافا کثیرا)سوره نساء، آیه 82"

(و خداوند ذکر کرده که کتاب بعضی از آن بعض دیگر را تصدیق می‎کند، و این که اختلافی در قرآن نیست، پس فرمود خدایی که منزه از نقص است: اگر چنانچه قرآن از نزد غیر خدا بود در آن اختلاف زیادی را می‎یافتند.)

البته ما در قرآن "یصدق بعضه بعضا" نداریم، ولی هنگامی که در قرآن اختلاف نیست قهرا بعضی از آن مصدق بعض دیگر خواهد بود؛ لذا حضرت با این بیان این احتمال را که خدا امر به اختلاف کرده باشد نفی می‎کند.

اما احتمال دیگر که بگویید دو خدا در کار بوده، این را دیگر خودتان می‎دانید غلط است، نفی نمی خواهد.

ناوبری کتاب