آیت‌الله منتظری

مدارک فقه از نظر علمای شیعه و سنی

در این قسمت از بحث مدارک فقه از نظر شیعه و اهل سنت را مطرح می‎کنیم.

علمای شیعه و اهل سنت اتفاق دارند که مدارک فقه، یعنی ادله استنباط احکام چهار چیز است: کتاب خدا، سنت پیغمبراکرم (ص)، عقل و اجماع.

سنت عبارت است از قول، فعل و تقریر معصوم؛ تقریر یعنی تثبیت کردن عمل یا گفته دیگری توسط معصوم؛ اگر کسی کاری را پیش معصوم انجام داد و یا مطلبی را پیش معصوم گفت و معصوم می‎توانست از کارش جلوگیری کند و یا سخنش را رد کند و نکرد، دلیل بر این است که کار او و مطلبی که گفته صحیح است.

قرآن کریم در مورد پیغمبراکرم (ص) می‎فرماید: (لقد کان لکم فی رسول الله اسوة حسنة)سوره احزاب، آیه 21 پیغمبراکرم (ص) برای شما الگوی خوبی است؛ یعنی شما می‎توانید عمل پیغمبر را الگوی خود قرار دهید و طبق آن عمل کنید، بنابراین عمل پیغمبر که معصوم است برای ما حجت است، یعنی دلیل است برای استنباط احکام اسلام، همچنین است کلام و تقریر آن حضرت.

حجیت اجماع و عقل از نظر شیعه و اهل سنت

به اعتقاد شیعه اگر اجماع کشف از قول معصوم کند حجت است، در حقیقت ما برای اجماع موضوعیت قائل نیستیم و خودش را مستقلا حجت نمی دانیم، بلکه به اعتقاد ما اجماع طریقیت دارد، یعنی راه است برای کشف قول معصوم، اگر اجماع امت بر مسأله ای به نحوی بود که ما از این راه قول معصوم را کشف کردیم حجت می‎شود، و دلیل برای حکم شرعی است.به ولایت فقیه، ج 2، ص 65 رجوع شود.

اهل سنت می‎گویند: خود اجماع حجت است، و اجماع امت بر یک معنایی