آیت‌الله منتظری

"عض علی ناجذک"

(بر دندانهایت گاز بگیر.)

"عض، یعض" یعنی گاز گرفت، در قرآن آمده است: (و یوم یعض الظالم علی یدیه)سوره فرقان، آیه 27 یعنی روزی که ظالم از فرط حسرت و ناراحتی بر دست خود گاز می‎گیرد، که منظور روز قیامت است.

"ناجذ" را به سه معنی گفته اند: 1- همه دندانها 2- دندان عقل 3- بین دندان نیش و دندانهای آسیابی، که به اینها "ضواحک" هم می‎گویند یعنی دندانهایی که در حین خنده پیدا می‎شوند.

علی (ع) می‎فرماید: وقتی که مشغول جنگ هستی و با دشمن مواجه شده ای بر دندانهایت گاز بگیر، یعنی بر دندانهای خودت فشار بیاور. این فشار آوردن یک حالت قدرت و استحکام به انسان می‎دهد، گاهی اوقات انسان در هوای سرد گرفتار می‎شود و می‎لرزد، اگر بخواهد لرزه اش را برطرف کند بر خودش فشار می‎آورد و دندانها را به هم فشار می‎دهد لرزه او کم می‎شود؛ ترس هم به همین صورت است، فشار بر دندانها این اثر را دارد که ترس انسان را برطرف می‎کند، وانگهی علامت غضب انسان هم هست.

از کلمات حضرت علی (ع) در نهج البلاغه استفاده می‎شود که فشار آوردن بر دندان سبب می‎شود اگر تیر یا شمشیری به سر انسان بخورد اثرش کمتر شود، و در خطبه 66 می‎فرماید: "و عضوا علی النواجذ، فانه أنبی للسیوف عن الهام" گاز بر نواجذ بگیرید، زیرا این کار شمشیرها را از مغز سرتان کندتر می‎کند. "نبا السیف" یعنی شمشیر کارگر نشد و اثر نکرد، "هام" جمع "هامة" است یعنی مغز سر انسان. و در خطبه 124 می‎فرماید: "و عضوا علی الاضراس فانه أنبی للسیوف عن الهام". "اضراس" جمع "ضرس" است یعنی دندان.