صفحه ۶۴۰

ابن ابي الحديد مي‎گويد: اگر كسي بگويد از اين كلام حضرت علي (ع) معلوم مي‎شود تا حالا خلافت بيجا بوده است و الان به جاي خود منتقل شده، ما جواب مي‎دهيم كه حضرت علي (ع) نمي خواهد خلافت خلفا را تخطئه كند، بلكه چون حضرت علي بر آنها امتياز داشته و لياقتش براي حكومت بيشتر بوده، از نظر علم، شجاعت و سابقه علي احق بوده، اما شرايطي بوده كه نمي شد خلافت به حضرت علي برسد، و الان كه به آن حضرت رسيده فرمود: حق به اهلش برگشته است، در حقيقت حضرت علي (ع) مي‎گويد: هرچند من اهل خلافت بودم ولي روي جهاتي كه خدا مصلحت دانست بايد ديگران خليفه باشند، و الان حكومت به آن كه علمش زيادتر بود و فضيلتش زيادتر بود برگشت.

ولي به نظر ما شيعيان ظاهر عبارت حضرت اين است كه حكومت تا حال برخلاف بوده است. شارحان نهج البلاغه نوعا گفته اند: "اذ" زيادي است؛ بعضي هم گفته اند: به معناي "قد" است؛ و محتمل است به معناي مطلق زمان باشد؛ يعني الان زماني است كه حق به اهلش برگشت.منهاج البراعة، ج 2، ص 323 و 324؛ و شرح عبده، ص 25

والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته
و الحمد لله رب العالمين
و صلي الله علي محمد و آله الطاهرين.

ناوبری کتاب