آیت‌الله منتظری

بضروب المکاره" خداوند عمدا می‎خواهد بندگانش را به انواع سختی ها آزمایش کند، یکی از سختی ها این است که انسان پول و مالش را صرف کند و جانش را به مخاطره بیندازد و در هوای گرم و در سنگلاخها برای اجابت دعوت "حق" حرکت کند. بنابراین خصوصیتی داشته است که خداوند حج را در چنین جایی قرار داده است.

موقعیت اجتماعی و سیاسی حج

برای حج در روایات ما خصوصیات و فضائلی ذکر شده که مسأله عمده آن همان کنگره اسلامی حج است؛ یعنی جایی که همه مسلمانها با هم جمع می‎شوند و مشکلات منطقه های خودشان را مطرح می‎کنند. الان در زمان ما مسلمانان آفریقا و مسلمانان اقصای آسیا، مثل اندونزی و فیلیپین و این قسمت از آسیای خودمان و مسلمانان شمال آفریقا، همه اینها وقتی که در مکه جمع شوند به کمبودهای کشورهای یکدیگر برخورد می‎کنند، افکار آنها به یکدیگر منتقل و بین آنها ارتباط برقرار می‎شود، اخلاق هر کشوری به کشور دیگر سرایت می‎کند و خوبی ها را از یکدیگر می‎گیرند، و در مکه با هم تفاهم می‎کنند. اینها فوایدی است که حج در بر دارد.

حج در عین حال که جنبه عبادی دارد و عبادت و پرستش خداست، جنبه سیاسی هم دارد که در اخبار و روایات ما به همه اینها اشاره شده است. به عنوان مثال من یکی دو روایت از کتاب الحج وسائل الشیعة وسائل الشیعة، کتاب حج، ج 8، ص 7 برای برادران و خواهران می‎خوانم. در روایت پانزدهم از باب اول این کتاب، که سندش به فضل بن شاذان می‎رسد و او از حضرت رضا(ع) در حدیث طولانی نقل می‎کند آمده است: "قال انما امروا بالحج لعلة الوفادة الی الله" مردم به حج خانه خدا امر شدند برای این که