خاندانها و قبایل و نخبگان حاکم و غیر حاکم هستند بسیار رهگشاست، و میتواند به تهیه شجره نامه ای از این بستگی ها کمک فراوانی بنماید. همچنین در موارد عدیده ای از علم رجال و درایه بهره گیری شده که به ارزش تاریخی مطالب کتاب افزوده است. در ضمن آگاهی های چندی از فرق و مذاهب (ملل و نحل) و تتبع در آثار آنان را نیز در خلال مرور این کتاب میتوان یافت.
15- توسعه منابع استنباط: میراث اسلامی میراثی بسیار غنی است و منابع استنباط احکام شرعی و مقررات حقوقی (فقهی) اسلام شامل کتاب، سنت، اجماع و عقل است؛ اما فقه ما عبارت است از آیات الاحکام که فقط 112 مجموع آیات قرآن را تشکیل میدهد، و از سنت غیر قولی نیز فقط پاره ای از سیره پیامبر(ص) معمولا مورد استشهاد است؛ و چون تاریخ به مثابه منبعی در تفقه به شمار نمی آید، حکایات تاریخی قرآن کریم و پاره هایی از سنت صرفا از جنبه تاریخی و تاریخ نگاری مورد التفات قرار میگیرد.
یکی از موارد دیگر در کتاب "درسهایی از نهج البلاغه" استنباط حکم فقهی از تاریخ و از سیره امام علی (ع) به عنوان منابعی برای استنباط حکم فقهی مترقی است. هرچند این فقط آغاز راهی است برای توسعه منابع استنباط احکام حقوقی (فقهی) و اخلاقی در قالب کتاب و سنت و اجماع و عقل، و بر عالمان و فضلای دینی است که این راه را بپیمایند و بگسترانند.
بهره گیری از تاریخ و سایر علوم به مثابه ابزار و منابع استنباط، در شرح نهج البلاغه امری عارضی و تصادفی نبوده و آگاهانه و عامدانه بوده است؛ چنانکه معظم له در پایان درس خارج فقه در تاریخ 20 خرداد 1376 در توصیه به طلاب علوم دینی فرمودند:
.jpg)
