آیت‌الله منتظری

"یردونه ورود الانعام"

(مردم همه وارد می‎شوند بر آن خانه مثل وارد شدن چهارپایان.)

"ورود" در اصطلاح وارد شدن به راه شطی یا جایی بوده که آب عبور می‎کرد، و برای آب دادن شتران و سایر حیوانات از یک جایی مخصوص که سراشیب می‎شد می‎رفتند؛ این وارد شدن بر شط را "ورود" می‎گفتند؛ و برگشتن از آن را "صدور"، و آن محل را به اعتبار این که جای ورود است "مورد" می‎گفتند و به محل برگشتن "مصدر" می‎گفتند؛ چون محل خروج بود.

حضرت علی (ع) در اینجا تشبیه کرده اند، همان طور که چهارپایان وقتی که عطش مفرط داشته باشند با شور و ولع به شط وارد می‎شوند و بر یکدیگر سبقت می‎گیرند، بندگان خدا هم در اثر عشق مفرط به خدا و علاقه به او وقتی که نزدیک می‎شوند به طرف خانه خدا یکی بر دیگری سبقت می‎گیرند و همه با شوق و ولع به طرف خانه خدا اقبال می‎کنند، و دیگر مسأله این که یکی جلو برود و دیگری عقب باشد مطرح نیست، هر کس به فکر خودش است، به طور کلی امتیاز در کار نیست، لذا می‎بینیم در حج جوری قرار داده شده است که تمام امتیازات ملغی است، حتی از نظر لباس و پوشش همه باید یکنواخت باشند و لباس احرام بپوشند و لباسهایی که مال اقوام و ملل مختلف است و بعضی از آنها وسیله امتیاز است رها می‎شود و همه با یک شکل و قیافه وارد می‎شوند.

"و یألهون الیه ولوه الحمام"

(و با اشتیاق کامل به طرف آن می‎شتابند مانند توجه و پرش کبوتران.)

"یألهون الیه" با کمال شوق به طرف خانه خدا هجوم می‎آورند. "ولوه الحمام" مثل اشتیاقی که کبوتران دارند هنگامی که به محل سکونتشان اقبال می‎کنند. بعضی آن را به معنی "لاذ" یعنی پناه بردن گرفته اند. به طور کلی مقصود این است که مردم با اشتیاق کامل به طرف خانه خدا اقبال می‎کنند در حالی که امتیازات ملغی است.