آیت‌الله منتظری

نیستند، بلکه علت حرکت هستند که مثلا نطفه را از جایی به جای دیگر حرکت می‎دهند؛ و اصولا تمام علتهای مادی علت حرکت هستند و در حقیقت معدات و ابزار علت حقیقی هستند، و علت حقیقی قدرت دیگری است که از نطفه متعفن، انسانی به وجود می‎آورد دارای هوش و استعداد و عقل، هرچند ما آن قدرت را با چشم نبینیم، قرآن می‎فرماید: (هو الذی یصورکم فی الارحام کیف یشاء)سوره آل عمران، آیه 6 خداست که شما را در رحمها به هر نحو که می‎خواهد صورت بندی می‎کند.

همان گونه که ما از مشاهده یک ساختمان بسیار جالب به علم و حکمت و قدرت و سلیقه سازنده آن پی می‎بریم، از ساختمان وجودی انسانها و این جهان گسترده و موجودات عجیب و خارق العاده آن نیز به وجود و علم و قدرت و حکمت به وجود آورنده آن پی می‎بریم؛ و حکمت او یعنی این که هر چیزی را به جای خود و برای هدفی که از آن منظور بوده درست و حساب شده قرار داده است، بدون این که کوچکترین برخورد و جریان بدون نظم و حسابی دیده شود، بلکه هر موجودی در وقت خود و برای هدفی معین و در شرایطی دقیق به وجود می‎آید.

بنابراین وقتی که همه این عالم را خدای تبارک و تعالی روی حساب و برای هدفی خلق کرده و برای آن حکمتی در نظر گرفته است، آن وقت این انسان که با یک حساب اشرف مخلوقات است زیرا هم کمال جمادات و هم کمال نباتات و هم کمال حیوانات را دارد و علاوه بر آن قوه عقل و تمیز و ادراک هم دارد، لابد برای خلقت او هدف بزرگی در نظر گرفته شده و مهمل و بدون هدف خلق نشده است. اگر هدفی بسیار بزرگ از خلقت انسان نبود معلوم می‎شود که خدای تبارک و تعالی حکمت ندارد، و مثل کار خدا مثل کار یک کوزه گر می‎شد که تندتند کوزه می‎سازد و بعد هم آنها را به سرعت می‎شکند.