آیت‌الله منتظری

آنان را همانند خدا شمردند.

4 - "و اجتالهم الشیاطین عن معرفته"

(و جولان (تغییر) دادند شیاطین مردم را از معرفت خدا)

یعنی از آن معرفت و شناسایی که باید از خدا داشته باشند، به وسیله شیاطین باز داشته شدند.

5 - "و اقتطعتهم عن عبادته"

(و پیوندشان را با پرستش خدا بریدند)

شیاطین مردم را از پرستش خداوند قطع کردند و به گمراهی کشاندند.

"فبعث فیهم رسله"

(پس خدا در میان مردم پیامبرانی فرستاد.)

وقتی که مردم عهد و پیمان با خدا را زیر پا گذاشتند، خدا برای آگاهی مردم پیامبرانی را فرستاد.

چگونگی پیمان الهی از بشر در عالم ذر

در این خطبه حضرت امیرالمؤمنین (ع) تصریح کردند که بشر با خداوند متعال عهد و پیمانی بسته و بعد آن را تغییر داده است، که در نتیجه احتیاج به پیامبران برای آگاهی مردم بوده است.

در اینجا روایات زیادی است، و بعضی گفته اند روایات متواتر است که عالمی وجود داشته که در آن عالم خدای تبارک و تعالی با همه مردم عهد و پیمان بسته و مردم در آن عالم به معرفت و توحید خدا اقرار کرده و بعد این را فراموش نموده اند، که گاهی از آن عالم تعبیر به "عالم ذر" شده است.

"ذر" یعنی مورچه، و مقصود این است که - بنابر این نظریه - تمام انسانها قبل از آمدن به این عالم در عالم دیگری به صورت خیلی ریز مثل مورچه موجود شده اند.