صفحه ۳۹

با من بیعت کند به شرط این که علیه مسلمانان قیام نکند و فتنه نینگیزد به حال خود واگذارید".

او حتی بالاتر از این، حرمت و آزادی و استقلال افراد را چنان محترم می‎داشت که در لحظات حساس و خطیر جنگ نیز آن را نادیده نمی گرفت و مردم را در این که در جنگها به لشکر او بپیوندند یا نپیوندند تحت فشار قرار نمی داد؛ با آن که مردم با او بیعت کرده بودند و اطاعت از او واجب بود، در جنگ صفین همه را آزاد گذاشت تا هر کس مایل بود به صفین برود و سهم مردان جنگی را از بیت المال بگیرد. امام حتی برای آنان که از مرگ بیمی نداشتند اما به هر دلیل رغبتی به جنگ با معاویه نیز نداشتند راه سومی نشان می‎داد که از خانه نشینی بگریزند و برخلاف میل خویش هم به جنگ نروند؛ امام فرمود: "هر کس میل دارد می‎تواند به نیروهایی که در مرزهای ایران و خراسان با کفار می‎جنگند ملحق شود". او چند تن از سران لشکر را به خراسان فرستاد تا خوارزم را فتح کنند. چندین شهر از جمله خوارزم و فرغانه در زمان خلافت امام علی (ع) گشوده شد.

امام علی (ع) میان آزادی فردی و آزادی جامعه تفاوت می‎گذاشت و حدود آن را به دقت رعایت می‎کرد، به نحوی که آزادی فرد مادامی که به امنیت جامعه آسیب وارد نمی کند نباید تحدید شود؛ن. ک . مرد نامتناهی، حسن صدر. و به گفته استاد شهید مرتضی مطهری: خوارج که به امام مسلمین در هر کوی و برزن افترا بستند و هتک حرمت کردند و جوسازی نمودند، مورد تعرض قرار نگرفته و آزاد بودند و حتی حقوق آنها از بیت المال قطع نشد، تا وقتی که دست به شمشیر بردند. از هنگامی که به شرارت و کشتار دست زدند، هزاران تن از خوارج را از دم تیغ گذراند.جاذبه و دافعه، مرتضی مطهری، ص 143 تا 149

اخلاق سیاسی امام در حکومت نیز چون بیانیه ای علیه سیاستمداران و حتی بسیاری از زمامداران مدعی پیروی او در همه ازمنه تاریخی است. او به مردمی که در شهر انبار به پیشوازش آمده بودند و به رسم ساسانیان در رکاب او

ناوبری کتاب