آیت‌الله منتظری

نزدیک ترم و موجودات مجرد کامل تر از موجودات مادی هستند و در بین موجودات مادی هم هر کدام لطیف تر باشند کمالشان بیشتر است. روحیه خودبینی و خودمحوری که در بعضی ماها دیده می‎شود، منشاء آن همین روحیه شیطان است که چه بسا انسان حاضر نمی شود حرف حقی را بپذیرد و تسلیم حق گردد.

مقایسه خاک و آتش توسط شیطان

"و استهون خلق الصلصال"

(و کوچک شمرد خلقت گل خیلی خشک شده را.)

اشتباه شیطان این بود که آتش را با خاک مقایسه کرد. حالا در این مقایسه ممکن است یک کسی بگوید که آتش لطیف و خاک کثیف تر است، اما در جواب این مقایسه باید گفت که کمال حضرت آدم به آن روح مجرد و کاملی بود که دارای علم و ادراک بود، همان طوری که خدای تعالی در قرآن می‎فرماید: (و علم آدم الاسماء کلها ثم عرضهم علی الملائکة)سوره بقره، آیه 31 خداوند به آدم تعلیم اسماء کرد سپس آنها را بر ملائکه عرضه کرد. یعنی موجود خاکی در مقام تجرد به جایی می‎رسد که علم و کمال و احاطه به موجودات و حقایق عالم پیدا می‎کند. لذا شیطان اینجا اشتباه کرد که خاک و آتش را با هم مقایسه کرد، و اگر کمالات حضرت آدم را در مقایسه به حساب می‎آورد چنین اشتباهی را مرتکب نمی شد.

بعضی ها خواسته اند بگویند اصلا خود خاک بر آتش فضیلت دارد و شیطان بی جهت این دو را با هم مقایسه کرد، برای این که خاک منشاء برکات است چرا که در خاک درخت و گیاه می‎روید، اما آتش آنها را می‎سوزاند. پس خاک که سبب نشو و نمو و کمال نباتات و حیوانات و انسانهاست، بر آتش که سبب فنا و نابودی آنها می‎شود مقدم است. و اگر شما امانتی را به خاک بسپارید نگهداری می‎کند، اما