آیت‌الله منتظری

تفاوت ابزار ادراکات در بیداری و خواب

وسیله کار قوه باصره چشم، و وسیله کار قوه سامعه گوش است. البته انسان در عالم طبیعت و ماده به این ابزار احتیاج دارد، وقتی که خواب است دیگر از گوش نمی شنود ولی قوه سامعه اش به کار است؛ مثلا خواب می‎بیند در یک باغ است و صدای آواز هم می‎شنود، در صورتی که گوش طبیعی نمی شنود، و یا خواب می‎بیند که با دست میوه می‎چیند و می‎خورد، در حالی که دستش بی حرکت است.

حواس باطنی وقتی به این ابزار احتیاج دارند که بخواهند با عالم ماده و طبیعت تماس بگیرند، اما باغی که در خواب می‎بینیم از عالم مثال است و در آنجا انسان احتیاج به ابزار طبیعی ندارد، بلکه به ابزار مثالی که از سنخ همان عالم است احتیاج دارد.

"و جوارح یختدمها"

(و دارای جوارح و ابزار مادی است که آنها را به کار می‎گیرد.)

"جوارح" جمع "جارحة" است و مراد تمام ابزار طبیعی است نیست.

"و أدوات یقلبها"

(و اعضایی که در اختیار او باشد و تصرف او را بپذیرد.)

"ادوات" جمع "ادات" است، "ادات" یعنی آلتی که انسان در انجام کاری از آن استفاده می‎کند؛ مثلا انسان از گوش و چشم خود استفاده می‎کند. این دو عبارت تقریبا یکی است و عطف تفسیری است.

تا اینجا حضرت اعضاء و جوارح و قوای مدرکه جزئی را نیز که احساسات جزئی با آنها انجام می‎شود ذکر فرمود.

قوه عاقله

"و معرفة یفرق بها بین الحق و الباطل"

(و شناختی که بدان حق را از باطل جدا کند.)