"ترد أوله الی آخره"
(باد اول آب را میبرد تا آخرش.)
یعنی از این طرف آب را میزد میرفت تا آن طرف، و از آن طرف به این طرف. این تعبیر با حرکت دورانی مناسب است، که مثلا ماده مذاب شاید حرکت دورانی داشته باشد.
"و ساجیه الی مائره"
(و آب ساکن را به طرف متحرک آن میبرد.)
"ساجی" اسم فاعل است، "سجی" به معنای "سکن" است؛ و "مائر" اسم فاعل است به معنای متحرک .
قرآن میفرماید: (و اللیل اذا سجی)سوره ضحی، آیه 2 سوگند به شب وقتی که سکون پیدا کرد. حضرت میفرماید: آب ساکن را به حرکت در میآورد به طرف متحرک آن "حتی عب عبابه" تا این که بالای آب خیلی ارتفاع پیدا میکرد و آب بالا میآمد و روی هم قرار میگرفت و این مقدمه بود که به کف برسد.
"حتی عب عبابه"
(تا این که کفها بالا آمد.)
"عب" به معنای "ارتفع" یعنی تا این که بالا آمد، مراد از "عباب" این است که ارتفاع پیدا کرد.
نظریه جدید خلقت زمین، و مقایسه آن با نهج البلاغه
"و رمی بالزبد رکامه"
(و آب متراکم کف انداخت.)
"رکام" یعنی آن که متراکم است، منظور این است که قسمتی که روی هم