آیت‌الله منتظری

بعد خدا از تجربه او استفاده کرده باشد.

"و لا حرکة احدثها"

(و فاعلیت خداوند به این نیست که حرکتی را احداث کند.)

این عبارت شبیه عبارت قبلی است که حضرت فرمود: "فاعل لا بمعنی الحرکات و الالة" یعنی خداوند فاعل حرکت نیست آن گونه که فاعلیت انسانها چنین است، بلکه نفس توجه و اراده خدا علت موجودات است.

ابن ابی الحدید می‎گوید: حضرت در این عبارت نظریه کرامیه را رد کرده است. این طور که ابن ابی الحدید معتزلی شارح نهج البلاغه می‎گوید: کرامیه دسته ای از مسلمین بودند که عقیده داشتند خدا وقتی که می‎خواهد چیزی را موجود کند نخست در ذات خودش چیزی را حادث می‎کند که "احداث" نام دارد و بعد از روی آن موجودات را خلق می‎کند.شرح ابن ابی الحدید، ج 1، ص 80

جوابش این است که در ذات خداوند "احداث" موجود نمی شود، خدا حرکتی نمی کند، بلکه نفس توجه ازلی خدا علت همه موجودات است؛ و ابن ابی الحدید می‎گوید: از اینجا معلوم می‎شود که حضرت علی (ع) نسبت به مذاهب شناخت داشته است.

مقدمات فکری و عملی اراده و عمل

"و لا همامة نفس اضطرب فیها"

(و چنین نیست که خداوند تصمیم بگیرد و در این تصمیم اضطراب و تردید داشته باشد.)

"همامة" از "همت" به معنای تصمیم گرفته شده است، این جمله با جمله "بلا رویة" هماهنگ است و آن جمله اشاره است به مقدمات علمی و فکری انجام هر کاری که عبارت است از تصور و تصدیق به فایده کار، و جمله "و لا همامة نفس