آیت‌الله منتظری

خطبه 1 (درس 10)

"بصیر اذ لا منظور الیه من خلقه، متوحد اذ لا سکن یستأنس به، و لایستوحش لفقده، انشاء الخلق انشاء، و ابتدأه ابتدأ، بلا رویة أجالها، و لا تجربة استفادها، و لا حرکة احدثها، و لا همامة نفس اضطرب فیها"

در درسهای گذشته به اینجا رسیدیم که حضرت فرمود: "فاعل لا بمعنی الحرکات و الالة" خداوند فاعل است و عالم فعل حق است، اما فاعلیت خداوند مانند فاعلیت موجودات عالم ماده نیست.

فرق بین فاعلیت خدا و فاعلیت عالم ماده

در عالم ماده تمام فاعلیت ها به حرکت برمی گردد، یعنی اگر مثلا ما گفتیم: "بنا علت ساختمان است" این جمله درست نیست، بنا علت ساختمان نیست؛ زیرا سنگ و آجر و آهن و گچ و... موجوداتی هستند که از قبل موجود بوده و بنا فاعل اینها نیست، بلکه بنا فقط فاعلیتش نسبت به حرکت دستش است، دستش را حرکت می‎دهد و به وسیله آن ابزار را حرکت می‎دهد، و حرکت دست علت برای حرکت ابزار است؛ یعنی ابزار حرکت می‎کند و این حرکت معلول حرکت دست