آیت‌الله منتظری

نفی محدودیتهای دیگر

"و من قال "فیم ؟" فقد ضمنه"

(و کسی که بگوید خدا در چیست، او را در ضمن چیزی قرار داده است.)

بعضی از مردم می‎گویند خدا در آسمان است ! اینها برای خدا مکان قرار می‎دهند. اگر بگویی: خدا در آسمان است، پس شما خدا را در ضمن آسمان قرار داده ای و گفته ای که در آسمان است و در زمین نیست، در حالی که خدا موجودی است که محیط به همه موجودات است.

"فیم" در اصل همان "فیما" است و "ما" در آن مای استفهامیه است که در استفهام "الف" آن افتاده است، نظیر (عم یتسائلون) که در اصل "عما" بوده است.

در قرآن است که: (الرحمن علی العرش استوی)سوره طه، آیه 5 خدا بر تخت قرار گرفت. بعضی از متکلمین می‎گفتند چون قرآن می‎گوید خدا بر عرش است پس خدا جسم است و حال این که: (الرحمن علی العرش استوی) معنایش این نیست، بلکه این یک کنایه است؛ یک شاه را وقتی می‎خواهند بگویند بر کشورش مسلط است تعبیر می‎کنند که بر تختش قرار گرفت؛ اینجا هم به همین معناست، یعنی خدای تعالی بر نظام وجود احاطه دارد، پس این طور نیست که خدا روی تختی نشسته باشد. این است که حضرت می‎گوید:

"و من قال "علام ؟" فقد أخلی منه"

(و کسی که بگوید خدا بر چیست، پس یک جاهایی را از خدا خالی کرده است.)

و حال این که خداوند تبارک و تعالی همه جا هست، قرآن می‎گوید: (و هو معکم این ما کنتم)سوره حدید، آیه 4 خدا با شماست هر جا که هستید؛ (و هو الذی فی السماء اله و