آیت‌الله منتظری

اشیاء مانند تصاویر در تلویزیون هستند، خدایا به ما بفهمان که اینها عکس هستند و همه جلوه تو هستند.

مثال ما مثال کسی است که خودش را در آینه می‎بیند و خیال می‎کند که تصویرش یک موجودی است و از آن عذرخواهی می‎کند و می‎گوید: ببخشید نمی دانستم این آینه مال شماست ! همه موجوداتی که در عالم می‎بینیم جلوه های خدا هستند و مثل همان تصاویر هستند که ما در تلویزیون مشاهده می‎کنیم.

دعای پیغمبر(ص) آن است که خدایا ما می‎خواهیم صاحب عکس را ببینیم و می‎خواهیم خود خدا را بیابیم، و حضرت سیدالشهداء(ع) نیز همین را در دعای عرفه می‎فرماید. شخص عارف از موجودات غفلت می‎کند و فقط خدا را می‎یابد. از حضرت علی (ع) نقل شده: "ما رأیت شیئا الا و رأیت الله قبله و فیه و معه و بعده"مقدمه آشتیانی بر مقدمه فصوص، ص 574 چیزی را مشاهده نکردم مگر این که خدا را قبل از آن چیز و در آن چیز و با آن چیز و بعد از آن مشاهده نمودم.

یک شخص واقع بین قبل از هر چیز حقیقت هستی را که یک معنای واحد و غیرمتناهی است می‎یابد - هرچند جلوه دارد - او واقعیت را می‎یابد و از واقعیت به سراغ جلوه می‎رود، و علت را می‎یابد و از علت سراغ معلولها می‎آید، صاحب عکس را می‎یابد و از آن سراغ عکسها می‎آید، او را می‎یابد و بعد جلوه او را می‎بیند.

جمله "و کمال معرفته التصدیق به" شاید اشاره به همان برهان صدیقین باشد. یعنی کمال معرفت خدا این است که انسان خدا را بیابد و باور کند. باید خدا را در وجود خودمان بیابیم و در درون ذاتمان او را تصدیق کنیم همان طوری که هست، اولا هستی است، و نیستی و فقر در ذاتش راه ندارد، هستی بدون نیستی