آیت‌الله منتظری

هم آمده است، (مالک یوم الدین) یعنی خدا صاحب روز جزاست؛ ولی به حسب اصطلاح دین عبارت از برنامه و مقرراتی است که از طرف خدا برای هدایت افراد بشر تعیین شده. از صاحب مجمع البحرین نقل شده که: "دین مقررات خدایی است که برای مردمان عاقل قرار داده شده که شامل اصول و فروع است"مجمع البحرین، واژه "دین" و این مقررات خدایی بر سه قسم است؛ زیرا انسان دارای سه مرحله وجودی است.

مراحل سه گانه وجود انسان

یک مرحله وجود انسان که نازل است مرحله اعضاء و جوارح می‎باشد و به اصطلاح مرتبه طبیعت انسان که شامل چشم و گوش و زبان و دست و پا و... است.

مرحله دیگری که انسان در آن با حیوانات مشترک است مرحله احساسات و عواطف و غرایزی است که انسان دارد، مانند شهوت، غضب و سایر غرایز و تمایلات.

مرحله سوم که مرحله ای کامل و مختص انسان است و حیوانات فاقد آن هستند عقل و ادراک انسان است؛ انسان ادراک کلیات دارد و می‎تواند در مسائل فکر کند، صغری و کبری تشکیل بدهد و از آن نتیجه بگیرد.

دین برای کسی است که این سه مرحله را دارد. گیاهها چون عقل ندارند دین هم ندارند، حیوانات چون عقل و فکر ندارند خدا برای آنها مقررات و قوانینی مقرر نکرده است، ولی انسان که مآل اندیش و دارای عقل و فکر است خداوند برای او دین یعنی مجموعه مقرراتی را قرار داده است.

وقتی مقررات کامل است که هر سه مرحله وجود انسان را در بر گیرد، به همین جهت دین دارای سه مرحله است:

1- قسمت بالاتر دین و آن مرحله اصول عقاید است، از قبیل معارف، شناخت حقایق، نظیر خداشناسی، جهان شناسی، شناخت قیامت، شناخت ملائکه و