آیت‌الله منتظری

است، به نحوی که قوای شهوت و غضب مانع از رشد و قوی شدن آن می‎باشند. و اگر این جنبه قدسی از خارج وجود انسان تقویت نشود، عقل و وجدان به تنهایی نمی توانند در مقابل دعوت قوای شهوت و غضب و سرکشیهای آنها مقاومت نمایند.

و از این رو بسیاری از افراد انسانها بدون امید به پاداش خوب و خوف از پاداش بد به سمت کارهای خوب یا ترک کارهای بد نمی روند. و این معنا با بررسی و مطالعه مختصری در روحیات و حالات افراد به دست می‎آید و نیازی به دلیل و برهان ندارد. و البته افراد نادر و کم نظیری نیز وجود دارند که بدون امید به پاداش خوب و خوف از پاداش بد، خوبیها را انجام و بدیها را ترک می‎کنند.

ب - اشکال دوم همان است که قبلا به آن اشاره شد؛ یعنی بر فرض اینکه جنبه قدسی عقل عملی قوی شود و بتواند در مقابل شهوت و غضب مقاومت نماید، اما حوزه درک آن محدود است و از درک تمام خوبیها و بدیها که در سعادت و کمال انسان یا شقاوت و نقصان و خسران او نقش اساسی دارند، عاجز می‎باشد. انسان حتی در حوزه محسوسات و امور تجربی نیز قادر به ادراک کامل و قطعی نیست و دچار خطاهای فاحش شده و می‎شود. مثلا بعد از تجارب بسیار، استفاده از دارویی را در درمان نوعی بیماری نافع می‎داند و بعد از مدتها مصرف آن را به دلیل مضراتی - که قبلا ناشناخته بوده است - جمع آوری و ممنوع می‎شمارد؛ و یا بعد از آن که سالها از گازهای گلخانه ای بهره