و ثانیا - نویسنده که با یک درجه تنزل، وجود اصل معاد را قبول کرده است باید منطقا بهشت و جهنم را نیز بپذیرد؛ زیرا ظهور معاد جز در بهشت و جهنم متصور نیست، و مفاد دلیل عقلی بر معاد نیز اثبات بهشت و جهنم است که جای پاداش خوبان و مجازات بدان و ظالمان است.
عدم قدرت عقل بر درک تمام خوبیها و بدیها
نویسنده در نکته سوم خود با یک تنزل دیگر میگوید:
"با صرف نظر از نکات فوق، میتوان فرض کرد که سعادت و شقاوت آخرت، نتیجه عمل کردن و یا عمل نکردن به مقتضای عقل و فطرت و وجدان بشری است. به عبارت دیگر حتی اگر با دلیل عقلی و پیشینی، وجود زندگی پس از مرگ و پاداش و کیفر اخروی در اثر اعمال دنیوی را بتوان اثبات کرد، نتیجه چنین دلیلی بیش از این نمی تواند باشد که انسانهای خوب سعادتمند و انسانهای بد، شقی میشوند. لکن این مقدار برای اثبات ضرورت بعثت پیامبران کافی نیست، زیرا شناخت خوب و بد و یا عدل و ظلم از عهده عقل برمی آید. لذا مقدمه دوم (با فرض صحت) ناتمام است. برای اثبات ضرورت نبوت، ابتدا باید اثبات کنیم که رسیدن به سعادت آخرت، علاوه بر عمل کردن به احکام عقل و اخلاق و وجدان، شرایط دیگری هم دارد که شناخت آنها از عهده عقل بشر بیرون است. اثبات این مدعا کاری است کارستان، که تاکنون هیچ فیلسوف یا متکلمی از عهده آن برنیامده است."
.jpg)
