آیت‌الله منتظری

علاوه بر این که ادله عقلی دیگری نیز برای اثبات معاد در کتابهای مربوطه ذکر شده است.از جمله در کتاب: از آغاز تا انجام، فصل پنجم.

عقل و درک سعادت و شقاوت در آخرت

نویسنده در مطلب دوم خود می‎گوید:

"ب - فرض کنیم وجود جهان آخرت و زندگی پس از مرگ، با دلیل عقلی قابل اثبات باشد؛ اما مسلم است که عقل انسان حداکثر می‎تواند وجود معاد (بدون جزئیات آن) را اثبات کند و اثبات وجود دو نوع زندگی پس از مرگ (یکی در بهشت و دیگری در جهنم) از عهده عقل خارج است و لذا قبل از اثبات وجود بهشت و جهنم و اینکه بعضی از انسانها سر از اولی و بعضی دیگر سر از دومی در می‎آورند، نمی توان در ادله عقلی ضرورت نبوت سخن از سعادت و شقاوت آخرت گفت."

در پاسخ این تردید می‎گوییم:

اولا - چنان که در پاسخ قبلی گفته شد، رتبه بحث ضرورت نبوت بعد از بحث مبدأ و معاد است؛ زیرا اساس دلیل نبوت، ضرورت رساندن انسانها به کمال یعنی هدف نهایی از خلقت آنان است و این کمال در دنیا تحقق پیدا نمی کند. پس باید در رتبه اول لزوم معاد از راه عدالت و حکمت خداوند ثابت شود تا بتوان موضوع سعادت و شقاوت را مطرح نمود.