آیت‌الله منتظری

نماید و نیازی به راهنمایی الهی توسط انبیاء و اولیاء ندارد. چگونگی قرب به خداوند امری محسوس و قابل تجربه نیست که بتوان با تجربه بشری آن را به دست آورد؛ و موارد و مصادیق عدل و قسط نیز در جوامع بشری علی رغم روشن بودن مفهوم آن مورد اختلاف است. و به عبارت و بیانی دیگر عقل انسان با تتبع در انواع موجودات به این حقیقت می‎رسد که هرموجودی از بدو پیدایش به سمت هدفی که کمال آن است رهسپار می‎باشد و اگر با موانعی برخورد نکند به آن هدف می‎رسد. انسان نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد. البته انسان علاوه بر این مسیر عمومی از یک مسیر خاص نیز برخوردار است؛ و زمینه آن، قدرت اندیشه و عقل اوست که او را از سایر انواع موجودات متمایز و مشخص می‎کند.

احساس آزادی مطلق و احساس نیاز به محدود کردن آن

از طرف دیگر انسانها به حسب طبع اولی کمال خود را در آزادی مطلق خود می‎بینند و نیز دارای غریزه ای هستند که دیگران را به هرنحو باشد در راه منافع خود استخدام نمایند؛ ولی با توجه به این که هر انسانی خواستار آزادی مطلق و دارای چنین غریزه ای می‎باشد، انسانها به این نتیجه رسیدند که با آزادی مطلق و بر اساس غریزه مذکور نمی توانند منافع خود را تأمین نمایند و نیاز به تعاون با یکدیگر و تشکیل زندگی اجتماعی دارند.